تاملاتی پیرامون تلاطم اخیر بازار ارز کشور

قدیر اسدی*
اشاره: در یک سال اخیر، شاهد زورآزمایی دو گرایش مختلف برای کاهش التهابات بازار ارز کشور هستیم: گرایش اول که مدیریت نوسانات ارزی را از طریق ارائه انواع بخش‌نامه و تحت فشار قرار دادن صرافان و بانک‌ها برای فروش ارزان‌تر دلار و امثالهم پیگیری می‌کند؛ و گرایش دوم که می‌کوشد با پذیرفتن منطق اقتصادی قوانین عرضه و تقاضا و با استفاده از تجربیات موفق سایر کشورها در معالجه وضعیت چند نرخی بازار ارز، به سمت ایجاد یک بازار ارز شفاف و تک‌نرخی حرکت کند.

گرایش نخست، «تک‌نرخی شدن ارز» را متناظر با ابلاغ بخش‌نامه‌ای به بانک‌ها برای فروش دلار به یک قیمت مشخص می‌داند و گرایش دوم معتقد است که چنین رویکردی، فقط به گسترش بازار سیاه و معاملات غیررسمی انواع ارز دامن می‌زند و در نهایت هم مزمن شدن وضعیت دونرخی بازار ارز را در پی خواهد داشت.
اما نتیجه الاکلنگ‌بازی این دو گرایش چیست؟ و عاقبت کدام یک پیروز خواهد شد؟


مقدمه: نقش نهادها در جامعه مدرن
نهادها بنیادی‌ترین تفاوت بین جامعه مدرن و جامعه سنتی_قبیله‌ای است. معروف‌ترین و ساده‌ترین تعریف نهادها از نهاد به «قواعد بازی اجتماعی» یاد می‌کند. مهم‌ترین اثر و نقش نهادهای خوب سازنده هر جامعه‌، رفع نااطمینانی‌ها در جامعه است. در هر دو طیف این معادله نهادی (نهادها _ نااطمینانی) پدیده‌های اجتماعی متفاوتی زورآزمایی می‌کنند.
نهادها به دو دسته کلی نهادهای رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شوند. اگر بخواهیم از تشریح انواع نهادها بگذریم، در این یادداشت، تنها «نهادهای رسمی» مورد بحث ما قرار می‌گیرد. از مهم‌ترین نهادهای رسمی در هر جامعه می‌ توان به قوانین
(از هر نوع آن، از قانون اساسی تا دستورالعمل داخلی ادارات دولتی) و هیات حاکمه (در هر سطح آن، از دولت و بدنه اجرایی‌اش تا قوه قضاییه ) اشاره کرد. (نویسنده متوجه تفاوت بین نهادها و سازمان‌ها بوده و به دلایلی از تبیین این ارتباط در مقاله خودداری کرده است). در سمت نااطمینانی نیز انواع مختلف نااطمینانی وجود دارند. از نااطمینانی امنیتی که امروزه نادرترین و خطرناک‌ترین نااطمینانی‌ها است تا نااطمینانی در متغیرهای اقتصادی که شایع‌ترین آنها است.
اگر بخواهیم یک ارزیابی از کارکرد نهادهای یک جامعه داشته باشیم، باید به منشاء نااطمینانی‌های موجود در یک جامعه و نحوه مقابله نهادهای رسمی و اثر نهادهای غیررسمی در مقابله با آنها بپردازیم. هر چه نااطمینانی‌های موجود در جامعه منشاء غیرارادی داشته باشد و از تغییرات پایین‌تر و تصادفی برخوردار باشد از سوی دیگر نهادهای رسمی در مقابله با آن کارآتر عمل کرده و در طی زمان توانایی خود در مقابله با نوسانات در نااطمینانی‌ها را افزایش دهند، آن جامعه از نهادهای کارآتری برخوردار است. در طرف مقابل هرچه نااطمینانی‌ها منشاء قابل مشاهده و قابل کنترل داشته باشند و از الگوی سیستماتیک برخوردار باشند و نهادها هم در مقابله با آن منفعلانه یا ناموفق عمل کنند، باید در کارآیی آن نهادها شک کرد. اگر گامی فراتر نهیم و نهادی از نهادهای رسمی را در حال ایجاد نااطمینانی از هر نوع آن در جامعه مشاهده کنیم، آن جامعه دچار بیماری نهادی است، چنین بیماری‌ خطرناکی را طبیبی باید حاذق.

نگاهی بر تلاطم بازار ارز در ماه‌های اخیر
«نرخ ارز» یک متغیر اسمی است. قیمت آن در بازار تعیین می‌شود، حتی اگر همه ارز کشور توسط یک نهاد چون بانک مرکزی عرضه شود. هر متغیر اسمی تصویری از یک یا چند متغیر مرتبط و حقیقی است. تغییر در هر کدام از متغیرهای حقیقی موجب تغییر متناسب در متغیر اسمی در جهت برآیند نیروهای وارد بر آن می‌شود. تنها یک عامل به غیر از عوامل حقیقی وجود دارد که می‌تواند موجب تغییر در یک متغیر اسمی شود، یعنی «انتظارات از آینده.»
خوشبختانه به راحتی می‌توان فهمید که آیا این عامل در افزایش یا کاهش متغیر مورد نظر دخیل بوده یا خیر. هرگاه یک متغیر اسمی فاصله معنی‌داری از عوامل حقیقی تعیین‌کننده خود بگیرد، یقینا این عامل، یعنی «انتظارات از آینده» دخیل بوده است. هرگاه انتظار افراد از آینده اقتصاد با وضعیت واقعی فعلی اقتصاد فاصله بگیرد، متغیرهای اسمی متاثر از این انتظار بسته به نوع تغییر، افزایش یا کاهش متناسب خواهند داشت.
ارز در بازار ارز، همانند هر کالای دیگر در هر بازار دیگر است. دارنده هرکالایی حتی بدون فاکتور خرید صاحب آن کالا است، اگر کس دیگری نتواند اثبات کند که آن کالا از آن وی است. پول شاید رایج‌ترین این نوع دارایی‌های بی‌فاکتور باشد. آیا کسی از شما پرسیده که: فاکتور این پولی که برای خریدن نان داده‌اید کجاست؟ و مهم‌تر آنکه حقوق مالکیت به فرد دارنده اجازه می‌دهد تا مال خود را در راه قانونی در جهت منافع خود به مصرف برساند.
با استدلالی مشابه استدلال فوق، اگر کسی هر ارزی داشته باشد تا موقعی که کسی نتواند اثبات کند که دارنده، آن ارز را دزدیده است، صاحب آن است و حقوق مالکیت (که هم در قانون و هم در شرع روی آن تاکید شده است) اجازه نمی‌دهد که بی‌مهابا و به دلایل واهی که فقط برای دارنده زور معتبر است به حق وی تجاوز شود.
انحراف معیار نرخ ارز از تاریخ 26 دی تا 9 بهمن یعنی از زمانی که شروع به نوسان کرده تا زمانی که به سطح به نسبت پایداری در حدود 1850 تومان رسیده، معادل 171 تومان بوده است. این انحراف معیار در حدود 10 درصد قیمت دلار است. این اندازه نوسان در اقتصادهای کنونی به ندرت و تنها در شرایط بسیار بحرانی به وقوع می‌پیوندد. و این تنها نوسانی است که فقط نرخ ارز به آحاد اقتصادی داده است. به عبارت دیگر در این محاسبه، از ارائه شواهد از نوسانات ایجاد شده توسط مسوولان جلوگیری به عمل آمده است (خودداری کرده‌ایم).
حال اگر بخواهیم به دلار به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری نگاه کنیم، وضعیت به مراتب جذاب‌تر است. در همان دوره اختلاف بیشترین و کمترین قیمت دلار در جهت سوددهی به اندازه 480 تومان بوده است (اختلاف قیمت دلار در تاریخ 26 دی با 1670 تومان از 5 بهمن با 2150 تومان). با محاسبه بسیار ساده می‌توان فهمید که در بین این 10 روز سود بالقوه در بازار ارز چیزی در 28 درصد بوده است. و این درحالی است که بیشترین سود بانکی برای یک سال و آن‌هم در قالب عقود پنج‌ساله، 20 درصد است و سود اوراق مشارکت که بالاترین سود سالانه در کشور است، به زحمت به 17 درصد می‌رسد. به نظر شما در شرایط فعلی که همه سودهای بانکی و حتی سود اوراق مشارکت حتی ارزش پول را حفظ نمی‌کنند، اگر کسی بخواهد با پول خود بیشترین سود ممکنه را کسب کند، آیا بازار ارز بازار مناسبی نیست؟
اگرچه سناریوی فوق بهترین حالت سوددهی را نشان می‌دهد و در جهت عکس برای تنها یک روز بین پنجم و ششم بهمن با زیان به مراتب بالاتری مواجه هستیم (از 2150 به 1600)، اما چیزی از کلیت قضیه که همانا سودآوری بازار ارز در روزهای پایانی دی و ابتدایی بهمن است کم نمی‌کند. آیا ارز تا به امروز نشان نداده که بهتر از هر کالای دیگر در کوتاه‌مدت سودآور و در میان‌مدت ارزش دارایی‌ها را حفظ می‌کند؟ آیا نرخ ارز مرجع تصویر واقع‌بینانه‌ای از وضعیت ارزی کشور است؟ اگر رفتار نهادهای سیاسی و اقتصادی کشور موجب شده که یک نااطمینانی موجب جذاب شدن بازاری شود و افرادی ترجیح داده‌اند ریال‌های بی‌فاکتور خود را به ارزهای بی‌فاکتور تبدیل کنند، با چه منطقی داشتن کالایی که خود بانک مرکزی تا چند روز قبل از این بدون فاکتور (تاکید می‌کنم: بدون فاکتور) مدعی عرضه نامحدود آن بوده است، جرم محسوب ‌شد و مبادله‌کنندگان آن متخلف بودند. فروشندگان و خریداران دلار در خیابان منوچهری دقیقا چه تخلفی کرده‌اند؟ بهتر نیست به جای اینکه به منطق بهینه‌سازی آحاد جامعه فشار بیاوریم، کمی به اندیشه‌های اقتصادی خود در جهت اصلاح فشار بیاوریم؟ نکند منظورمان این باشد که منطق باید خود را با اعمال تطبیق دهد و نه برعکس؟!

حرف آخر
حال که مدت‌ها از تلاطم ذکر شده در بازار ارز می‌گذرد، راحت‌تر و کم حاشیه‌تر می‌توان در این باره صحبت کرد که در آن میانه چگونه رفتار کردیم و به چه اصولی پشت پا زدیم. در شرایط کنونی به سختی می‌توان تحلیلی را یافت که بویی از سیاست‌زدگی نداشته باشد یا بعد از ارائه، سیاست‌پیشگان به مصادره منطق به نفع خویش نپردازند یا نخواهند برای فرار از مسوولیت تحلیل علمی را به غرض سیاسی متصل کنند.
اما برای آنان‌که چون نگارنده اندک دانسته‌ای از علم اقتصاد دارند، واضح است که تئوری‌هایی چون: «این تلاطم بازار ارز کار دشمنان است»، تنها شانه خالی کردن از مسوولیت‌ها است. کدام عقل سلیم چنین استدلال‌هایی را قبول می‌کند.
بیشتر بیندیشیم، کمتر و درست‌تر حرف بزنیم.

آغاز عرضه سکه‌های پیش‌فروشی با نوسان مثبت قیمت همراه شد
واکنش بازار به تحویل سکه‌ها

  در اولین روز تحویل سکه‌های ثبت‌نام شده در فاز اول طرح پیش‌فروش، بازار‌ها روند مثبتی را پشت‌سر گذاشتند؛ قیمت سکه در بازار نقدی بیش از 10 هزار تومان افزایش داشت و در بازار آتی نیز دامنه نوسان قیمتی در هر یک از سررسیدها سه تا پنج درصد حرکت صعودی را تجربه کرد؛ روز گذشته در بازار آتی 19 هزار قرارداد به ارزش 134 میلیارد تومان خرید و فروش شد که رکورد جدیدی در سال جاری به حساب می‌آید. نوسان در تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده، تعدیل نگاه‌ها در زمینه برخی مسائل غیر‌اقتصادی و ثبات نرخ دلار از دلایل روند مثبت بازار در روز گذشته بوده است. این در حالی است که پیش از این گمان می‌شد با آغاز تحویل سکه‌های ثبت‌نامی، قیمت‌ها در بازار ریزش قابل ملاحظه‌ای داشته باشد؛ اما اتفاقات روز اول تجربه دیگری را رقم زد؛ گرچه برخی مدیران بانک مرکزی امیدوار هستند با اجرای فراگیر تحویل سکه‌ها در روز دوم، روند قیمتی تحت تاثیر این اقدام قرار گیرد. روز اول اجرای پیش‌فروش به‌دلیل اختلال در سامانه پیش‌فروش به طور کامل انجام نشد و با نوسان همراه بود.

در اولین روز اجرای فاز اول پیش فروش رقم خوردا
نارسایی درتحویل سکه‌
گروه بازار پول- مسعودرضا طاهری: بر اساس مشاهدات میدانی و اظهارات روسای برخی شعب بانک ملی در مناطی مرکزی شهر تهران، سامانه ارتباطی بانک مرکزی روز گذشته دچار نارسایی شد و عملا توزیع سکه‌های پیش‌فروش شده مطابق وعده مسوولان بانک مرکزی به طور کامل انجام نشد. این در حالی است که این مشکل از سوی مقامات رسمی بانکی کشور تکذیب شده است.
به گفته مسوولان یکی از شعب بانک ملی تلاش برای برقراری ارتباط با سامانه مذکور از ساعت 10 صبح تا 2 بعد از ظهر ناکام مانده و عملا امکان تحویل سکه به افراد فراهم نبوده است. در برخی شعب نیز با بیان همین اشکال در افراد خواسته شد تا فردا (امروز) مراجعه کنند و ضمن اعلام اینکه سکه به شعبه رسیده قطع ارتباط با بانک مرکزی را دلیل تحویل ندادن سکه‌ها اعلام کردند. برخی شعب نیز می‌گفتند: اول زنگ بزنید اگر سامانه برقرار بود برای دریافت سکه تشریف بیاورید.
شعبه دیگری با ایجاد اطمینان و بیان رفع نگرانی که برای تحویل آنها تا یک ماه وقت وجود دارد، گفته می‌شد: خودمان زنگ می‌زنیم.بنابر این گزارش در بیش از 5 شعبه بانک ملی سکه‌ای برای تحویل به پیش‌خریدکنندگان مشاهده نشد. در همین حال از برخی شعب خبر می‌رسد که تحویل سکه انجام شده است و مسوولان بعضا با رد وجود این مشکل پیش‌بینی هم کرده بودند که دیروز نزدیک به 100 هزار قطعه سکه به مردم تحویل داده شود که البته این گونه به نظر نمی‌رسد.مجموع این اتفاقات موجب شد تا ارقام متفاوتی برای سکه بر تابلو معاملاتی سکه فروشان نقش ببندد.در ساعت 11 قبل از ظهر دیروز قیمت سکه تا 684 هزار تومان هم درمنطقه چهارراه استانبول بر ستون فروش تابلوها نوشته شد. نرخ دلار در این ساعت البته 1785 تومان بود.
با گذشت زمان و اعلام این خبر که سکه‌های با تعداد بیش از 100 عدد را در شعب نمی‌توان دریافت کرد و باید به مناطق سرپرستی مراجعه کرد و انتشار خبراخلال در سامانه بانک مرکزی در روز اول قیمت سکه تا ساعت 2 بعداز ظهر به سطح 706 هزارتومان هم رسید. این قیمت مجددا با عبور زمان از ساعت 3 بعد از ظهر دوباره تا 695 تومان افت کرد.در این زمان قیمت دلار آمریکا به 1800 تومان رسید. تا زمان تنظیم این خبر قیمت در این حد باقی ماند اما شرایط ناپایدار بازارممکن است قیمت سکه را مجددا دچار نوسان کند. تلاش برای برطرف ساختن مشکلات موجود در سامانه بانک مرکزی و پرتال اعلام شده برای از سرگیری تحویل سکه‌ها از روز چهارشنبه، قطعا قیمت‌ها را منفی می‌کند در غیر این صورت بی‌اعتمادی در بازار تثبیت شده و سکه روند افزایشی را دوباره از سر خواهد گرفت.رقص قیمت‌ها در تابلو سکه فروشان با گذر لحظه‌ها طی 4 ساعت نشان داد که آرامش ایجاد شده در بازار از اوایل اسفند که به بهانه ورود سکه‌های پیش‌فروش شده در 29 فروردین بر قرار شده بود، کاملا شکننده است و بازار بر سر قیمت شوخی ندارد. برخی از کارشناسان معتقدند که قیمت سکه در بازار نقدی از سطوح فعلی کاهش بیشتری نمی‌کند. برخی نیز افت قیمت را در صورت تحویل به موقع و ورود این سکه‌ها به بازار البته امکان‌پذیر می‌دانند.
بر اساس دلار 1800 تومانی و نرخ 1655 دلاری بعدازظهر دیروز هر اونس طلا برای تحویل فوری در بازار‌های بین‌المللی، ارزش طلای موجود در سکه تقریبا 700 هزارتومان است. براین میزان اگر 35 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده و مبالغی دیگر بابت کارمزدها و مواردی چون حق‌الضرب را نیز بیفزاییم، قیمت سکه در کف قیمت از 745 هزار تومان پایین‌تر نمی‌آید. لذا افت قیمت آن از سطوح فعلی امکان خروج از چرخه معاملات داخل کشور را محتمل خواهد کرد. در بازار داخلی نیز از هم‌اکنون برخی برای ساخت پایه انگشتری و جواهرات با عیار به مراتب بیشتر از 18 عیار، سکه‌های بهار آزادی را ذوب می‌کنند.
سایر قیمت‌ها در بازار دیروز
علاوه بر نوسان قیمت سکه در نخستین روز تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده، قیمت سکه طرح قدیم نیز دیروز در برخی ساعات 710 هزارتومان و سکه طرح جدید 701 هزار تومان قیمت خورد.نیم سکه و ربع سکه البته وضعیت باثبات‌تری داشتند. نیم سکه 355 هزار تومان و ربع سکه 185 هزار تومان به قیمت رسیدند که نسبت به روز دوشنبه افزایش قابل‌توجهی داشتند. تا قبل از ظهر قیمت خرید و فروش نیم سکه و ربع سکه کاملا به طور مشخص بر تابلو‌ها درج شده بود، اما سکه طرح جدید و قدیم تا مدت‌ها قیمت نداشت. در گذر خیابان فردوسی البته برخی کاملا ستون‌های جداول معاملاتی را خالی رها کرده بودند تا قیمت‌های لحظه‌ای را به مشتری اعلام کنند.در بازار طلا نیز قیمت هر گرم طلای 18 عیار و مثقال طلای 17 عیار هم از شرایط دیروز تاثیر پذیرفت و با نوسان همراه بود.هر مثقال طلای 17 عیار بین 308 هزار و 700 تومان تا 307 هزار تومان در نوسان بود. از این رو قیمت هر گرم طلای 18 عیار خام (بدون اجرت ساخت، مالیات بر ارزش افزوده و سود و کارمزد) از 71 هزار تومان بالاتر رفت که البته با نوساناتی نیز همراه بود.
در بازار ارز
قیمت دلار آمریکا در یک محدوده 15 تومان نوسان داشت و از 1785 تومان تا 1800 تومان به طور متفاوت در تابلو‌ها خودنمایی می‌کرد. قیمت یورو اما همچون روزهای اخیر در سطح 2400 تومان جا خوش کرده و بدون تغییر باقی مانده است. پوند انگلیس نیز روی رقم 2950 تومان ثابت ماند. درهم امارات هم اگرچه از سوی برخی 495 تومان اعلام شده بود اما برخی صرافان قیمت آن را تا 510 تومان بالا بردند که البته نسبت به روز دوشنبه تغییری نداشت. با گم شدن قیمت‌ها در بازار ارز و سکه و افزایش انتظارات برای تغییر قیمت‌ها در شرایطی مانند دیروز و روزهای آتی رسیدن به یک رده قیمتی ثابت که بتواند حداقل تا 3 روز بدون تغییر باقی بماند شرایطی مطلوب و البته دست نیافتنی است.
طلا در بازار‌های جهانی
قیمت طلا در بازارهای جهانی دیروز در مسیر افزایشی قرار گرفت. تا ساعت تنظیم این خبر از 1655 دلار هم گذشت که نسبت به نرخ غروب دوشنبه حداقل 5 دلار افزایش داشت. از بازارهای مالی جهانی خبر رسید که استقبال از اوراق قرضه اسپانیا ارزش یورو در مقابل دلار آمریکا را بالا برده و تقویت آن موجب بالا رفتن ارزش طلا شد. این شرایط البته قیمت نفت در بازارهای جهانی را تا محدوده 104 دلار بالا برد.
برابری یورو در مقابل دلار آمریکا تا 3155/1 افزایش یافت. برابری پوند نیز در مقابل آن تا مرز6/1 تقویت شد و دلار در بازار‌های جهانی در موقعیت تنزل قرار گرفت.
مطالب بیشتر را در صفحه بورس کالا (15) بخوانید.

سخنگوی اقتصادی دولت: درپی حفظ نرخ ارز دولتی و تعدیل تدریجى ارز آزاد هستیم
پیام دولت به بازار ارز

  زهرا واعظ: سخنگوی اقتصادی دولت، سیاست ارزی دولت در سال 91 را «حفظ نرخ ارز دولتی و تعدیل تدریجی قیمت ارز در بازار غیررسمی» اعلام کرد. شمس‌الدین حسینی گفت: در سال 1391 یقینا سیاست مدیریت ارزی را با شیوه‌ای متفاوت دنبال خواهیم کرد و سعی می‌کنیم عدد 1226 تومان را در بخش ارز حفظ کرده و حتی نرخی را که در بازار غیررسمی شکل گرفته، تعدیل کنیم.

تاکید سخنگوی اقتصادی دولت بر حفظ نرخ 1226 تومانی دلار دولتی در شرایطی صورت گرفته است که در حال حاضر تعیین نرخ دلار در بودجه 91 به یکی از مباحث اصلی در کمیسیون تلفیق مجلس تبدیل شده است. درحالی که نرخ دلار به پیشنهاد دولت در لایحه بودجه امسال 1150 تومان در نظر گرفته شده، اما برخی نمایندگان حاضر در کمیسیون تلفیق بودجه 91 پیشنهاد داده‌اند که نرخ دلار در بودجه به شکل واقعی‌تر حداقل 1300 تا 1500 تومان در نظر گرفته شود؛ چرا که به عقیده نمایندگان نرخ دلار 1150 تومان بسیار پایین است و حتی یکی از انتقادات جدی اعضای کمیسیون تلفیق که منجر به رد اولیه لایحه بودجه هم شد، مشخص نبودن سیاست‌های دولت در قبال تعیین نرخ ارز عنوان شد.
این در حالی است که به گفته برخی مجلسیان دولت سال گذشته 4هزار میلیارد تومان از محل مابه‌التفاوت نرخ ارز فروخته شده و نرخ مرجع، کسب درآمد کرده که به خزانه واریز شده است. از طرفی به زعم نمایندگان یکی از مشکلات اقتصادی کشور وجود دو یا سه گونه نرخ ارز در بودجه است که در قانون بودجه 90 نرخ 1050 تومان مصوب شد و نرخی در حدود 1100 تومان به عنوان نرخ مرجع مطرح بود و در عمل در برخی بازارها به نرخ 1300 تا 1400 تومان فروخته می شد. اختلاف نظرها در خصوص نرخ ارز در بودجه 91 در شرایطی صورت می گیرد که در حال حاضر با وجود کاهش شدید نرخ ارز طی روزهای اخیر نرخ دلار در بازار آزاد در محدوده 1700تا 1800 تومان قرار گرفته و بازهم با نرخ 1226 تومانی دولتی فاصله معناداری دارد.
درباره سیاست‌های ارزی دولت در سال جدید هم، پیش از این وزیر امور اقتصادی و دارایی از راه‌اندازی سامانه‌ای خبر داده بود که بر اساس آن صادرکنندگان ارز خود را با نرخ توافقی در اختیار واردکنندگان قرار می‌دهند. این اظهار نظر وزیر اقتصاد به معنای پذیرش نرخ بازار غیررسمی از سوی دولت قلمداد شد چراکه پیش از این اگرچه دولتمردان صادرکنندگان را در فروش ارز خود مختار می‌دانستند، اما معتقد بودند سازمان حمایت نرخ 1226 تومان را به رسمیت می‌شناسد. اما آخرین اظهارات وزیر اقتصاد حکایت از آن دارد که دولت بر حفظ قیمت ارز در محدوده 1226 تومانی تاکید داشته و سعی در تعدیل قیمت دلارآزاد با سیاست‌هایی متفاوت تر از گذشته دارد .
به گونه‌ای که شمس‌الدین حسینی در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، سیاست ارزی دولت را در سال 91، حفظ نرخ ارز دولتی و تعدیل تدریجی قیمت ارز در بازار غیررسمی اعلام کرده است. وزیر اقتصاد اظهار کرد: در سال 1391 یقینا سیاست مدیریت ارزی را دنبال خواهیم کرد و سعی می کنیم عدد 1226 تومان را در بخش ارز حفظ کرده و نرخی را که حتی در بازار غیررسمی شکل گرفته، تعدیل کنیم. وی تاکید کرد: باید فعالان اقتصادی افق قابل برنامه‌ریزی را برای فعالیت‌های خود داشته باشند.
حسینی در ادامه گفت: البته شیوه اجرای این سیاست با توجه به مجموعه عوامل در مقایسه با سال 1390 به ویژه نیمه اول و سال 89 تفاوت خواهد داشت. وزیر امور اقتصادی و دارایی خاطر نشان کرد: با تغییر حضور بانک مرکزی در بازار ارز و شیوه حضور آن در آخرین ماه‌های سال گذشته، مشخص شد؛ می‌توان با سیاست‌های دیگری بازار و یا به عبارتی نیازهای ضروری و واقعی را تحت پوشش قرار داد. همین سیاست نیز در سال جدید دنبال می شود.
حسینی تصریح کرد: در واقع آن چیزی که در سال 91 دنبال خواهیم کرد، این است که نیازهای اساسی و ضروری کشور، چه در بخش خانگی و مسائل مربوط به معیشت مردم و چه در بخش صنعتی، تولیدی، زیر بنایی و بخش‌های این چنینی با نرخ ارز مناسبی تامین کنیم. وی، حمایت مجموعه دولت از این سیاست و از برنامه‌های بانک مرکزی را در سال 91 یادآور شد و گفت: در سال‌جاری سعی می‌شود انعطاف‌هایی نیز در بازار ایجاد کنیم تا بازار غیررسمی هم ساماندهی شده و فعالان این بازار در قالب ارز مدیریت شده از سوی دولت، فعالیت‌های خود را انجام دهند.

تحویل سکه‌های پیش‌فروش از امروز آغاز می‌شود
بسته پنج گزینه‌ای برای سکه

 - از صبح امروز تحویل سکه‌های ثبت‌نام شده در فاز اول پیش‌فروش آغاز می‌شود و بنا بر اطلاعیه بانک ملی ثبت‌نام‌کنندگان می‌توانند سکه‌های پیش‌خرید شده را در شعبه‌ای که ثبت‌نام کرده‌اند‏،‏ دریافت کنند؛ در فاز اول پیش فروش که از 29 آذر آغاز و تا پایان دی ادامه داشت 4 میلیون و100 هزار سکه از سوی متقاضیان پیش‌خرید شد. بنا بر اطلاعات دریافتی، بانک مرکزی قصد دارد در چند روز ابتدایی اجرای تعهدات فاز یک، اقدام به تحویل فیزیکی سکه کند، اما در هفته‌های آتی بسته پنج‌گانه‌ای را پیش روی ثبت‌نام‌کنندگان قرار می‌دهد تا به‌صورت اختیاری اقدام به انتخاب یکی از گزینه‌های پیشنهادی کنند. تحویل فیزیکی سکه، خرید اوراق مشارکت، دریافت اوراق بهادار مالی(پته)،خرید نقدی و انصراف پنج گزینه مورد نظر است. به گفته یکی از مدیران بانکی تفاوت اوراق مشارکت با «پته» در پرداخت سود است. به اوراق پته بر خلاف اوراق مشارکت سود تعلق نمی گیرد و هدف از ارائه این اوراق افزایش اطمینان خاطر خریداران است. پته معادل یک سکه طلا محسوب می‌شود که قابلیت خرید و فروش دارد. خرید سکه‌ها با قیمتی نزدیک به قیمت بازار نیز یکی از گزینه‌های دیگری است که احتمالا در روزهای آتی عملیاتی می‌شود.

از امروز تحویل سکه‌های پیش فروش شده آغاز می‌شود
اعلام جایگزین‌های سکه
گروه بازار پول- بازگشت قیمت‌های فروافتاده در بازار ارز و سکه و اعلام رسمی گزینه‌های اختیاری به جای دریافت اصل سکه از سوی مدیر عامل بانک ملی برای تحویل سکه‌های پیش فروش شده از امروز و همچنین اعلام دوباره میزان مالیات بر ارزش افزوده سکه اتفاقات دیروز بازار است.
روز گذشته قیمت دلار به 1800 تومان بازگشت و سکه 690 هزار تومان شد. مدیرعامل بانک ملی گفت: پته (اوراق بهادار مالی قابل معامله) سکه را روی پیشخوان می‌آوریم و معاون سازمان امور مالیاتی و دارایی نیز گفت نرخ مالیات بر ارزش افزوده سکه 5 درصد است.
بازگشت قیمت‌ها در بازار ارز و سکه
قیمت دلار از صبح دیروز پس از افت بی‌سابقه قیمت تا 1620 تومان در واپسین ساعات دادو ستد ارز در گوشه و کنار بازار دوباره روبه افزایش نهاد و تا مرز 1820 تومان پیش رفت و پس از ثبات قیمت تابعداز ظهر از این سطح دوباره پایین آمد و 1790 تومان توسط صرافی‌ها فروخته شد. قیمت مورد معامله برای آن دیروز بین 1800 تومان تا 1790 تومان رقم خورد.
در بازار سکه نیز بهای آن با 25 هزارتومان افزایش تا 690 هزار تومان بالا آمد. قیمت سکه روز یکشنبه تا 665 هزار تومان افت کرده بود. قیمت سکه البته تا 700 هزار تومان تا قبل از ظهر افزایش یافته بود، اما دوباره حدود 10 هزار تومان تعدیل شد.
روز یکشنبه بازار ارز و سکه در واکنش به خوشبینی‌های داخلی و بین‌المللی نسبت به سازنده اعلام شدن نتایج مذاکرات ایران و غرب سقوط قیمتی کم‌سابقه‌ای را شاهد بود. مورد دیگر اینکه از امروز کسانی که برای پیش‌خرید سکه از بانک مرکزی هزینه کرده‌اند، می‌توانند با مراجعه به شعب بانک ملی نسبت به دریافت این سکه‌ها اقدام کنند. تحویل سکه به مردم همان‌طور که مسبوق به سابقه است در مراحل اولیه موجی از کاهش قیمت را متوجه بازار می‌کند. این شرایط این دفعه نیز البته صادق است. اما اینکه از امروز با شروع تحویل سکه‌ها دوباره قیمت‌ها رو کاهش نهد یا نه باید دید که مردم سکه‌ها را از بانک تحویل می‌گیرند، اوراق مشارکت را قبول می‌کنند یا پته در دست بازار دلالی جدیدی برای سکه به راه می‌اندازند.
در صورتی که مردم خود سکه را ترجیح بدهند، قیمت‌ها در بازار روند معنی‌داری را دنبال می‌کند. نگرانی از افزایش قیمت‌ها و به دور ماندن از جنجال‌های بعدی در نقد کردن پته‌های بانک ملی وگریز از انتظار برای سود یک ساله 20 درصدی اوراق مشارکت پیام نهایی انتخاب اصل سکه است.
بانک مرکزی در اطلاعیه روز یکشنبه خود اعلام کرد که این بانک هیچ مشکلی برای تحویل به موقع سکه‌ها ندارد و از آن رو هر گونه شائبه کمبود سکه را رد کرد. این اطلاعیه در عین حال تاکید کرد مردم مختارند که به جای سکه، اوراق بهادار آن را دریافت کنند. مدیر عامل بانک ملی دیروز در این راستا از دو گزینه جایگزین دریافت سکه خبر داد.
روز یکشنبه با افت شدید قیمت دلار که حتی تا 1620تومان هم معامله شده بود خبرهای جالبی نیز به گوش رسید از جمله اینکه یکی از دلالان بازار که اقدام به خرید مقادیر زیادی دلار طی روز‌های قبل کرده بود با افت شدید قیمت دچار حمله قلبی شد که البته پس از مداوا در بیمارستان جان سالم به در برد.
قیمت طلا در بازارهای جهانی
قیمت طلا دیروزدر اولین روزکاری هفتگی معاملات جهانی ابتدا تا 1646 دلار کاهش یافت؛ اما دوباره در سطح 1650 دلار قرار گرفت و در مجموع 8 دلار نسبت به نرخ پایان معاملات هفته پیش‌کاهش داشت.
مدیر عامل بانک ملی از دو پیشنهاد جایگزین برای دارندگان حواله سکه خبر داد و گفت: در قالب این طرح اوراق مشارکت و «پته» که در واقع اوراق بهاداری معادل مبلغ کل سکه‌های پیش خرید با قابلیت خرید و فروش است، تحویل می‌شود. فرشاد حیدری در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس با اشاره به طراحی دو پیشنهاد جایگزین برای دارندگان حواله سکه اظهار کرد: در بررسی‌هایی که انجام گرفته به این جمع بندی رسیدیم که با وجود فراهم بودن این امکان که تمامی سکه‌های پیش خرید شده را به خریداران تحویل دهیم، باید حتی المقدور از رسوب این مقدار طلا در قالب پس‌انداز سکه جلوگیری کنیم.
وی در تشریح این مساله گفت: به هر حال این سکه‌ها که در قالب سکه به خریداران تحویل می‌شود در حقیقت بخشی از منابع مالی است که می‌تواند به اشکال بسیار مولدتری در اختیار اقتصاد کشور قرار گیرد؛ ضمن اینکه بدون شک تحویل و نگهداری این حجم از طلا، ریسک‌ها و مخاطرات خاص خود را به دنبال خواهد داشت.
رییس شورای هماهنگی مدیران عامل بانک‌های دولتی افزود: بر همین مبنا با هماهنگی‌هایی که با بانک مرکزی انجام شد به دو شیوه برای کسانی که تمایل دارند، امکانی را فراهم آوردیم که به جای تحویل سکه به گونه دیگری پس‌انداز خود را نگه‌داری کنند.
حیدری در تشریح این شیوه‌ها گفت: خریداران سکه می‌توانند به جای تحویل اصل سکه‌ها، معادل قیمت پیش خرید سکه در موعد ثبت نام، اوراق مشارکت با نرخ سود علی‌الحساب 20 درصد دریافت کنند. این اوراق از تاریخ ثبت‌نام و دریافت حواله به مدت یک سال اعتبار خواهد داشت و سود آن هم مانند سایر اوراق مشارکت خواهد بود.
مدیر عامل بانک ملی ادامه داد: در شیوه دیگر، خریداران می‌توانند در صورت تمایل به ازای مبلغ کل سکه‌های پیش‌خریدی، برگه مالی بهادار یا اصطلاحا «پته» دریافت کنند. این برگه بهادار یا همان پته در واقع جایگزین حواله‌های پیش خرید سکه می‌شود و قابلیت خرید و فروش و معامله را در بازار خواهد داشت.
حیدری در پاسخ به سوال که آیا امکان دریافت سکه با پته هم وجود دارد، گفت: این امکان وجود دارد که خریدار پته آن را به بانک تحویل داده و سکه‌های معادل پته را از بانک دریافت کند.
وی تاکید کرد: در صورتی که هیچ یک از این دو روش مورد نظر خریداران نباشد می‌توانند اصل تمام سکه‌هایی را که پیش‌خرید کرده‌اند، از بانک دریافت کنند و ما هیچ مشکل و کمبودی در این رابطه نداریم.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده سکه‌های پیش‌فروش بانک مرکزی 5 درصد است
معاون سازمان امور مالیاتی گفت: 5درصد مالیات ارزش افزوده از تحویل سکه‌های پیش‌فروش بانک مرکزی به نرخ زمان تحویل گرفته می‌شود.
محمدقاسم پناهی به خبرگزاری فارس در مورد چگونگی دریافت مالیات برارزش افزوده از تحویل‌ سکه‌های پیش‌فروش گفت: چون زمان ثبت نام برای پیش‌فروش سکه توسط بانک مرکزی در واقع معامله قطعی صورت نگرفته، بنابراین زمانی که قطعا سکه به متقاضی تحویل داده می‌شود، معامله قطعی شده و مالیات برارزش افزوده نیز از قیمت روز بانک مرکزی زمان تحویل گرفته می‌شود.
معاون سازمان امور مالیاتی افزود: چون فروش سکه زمان تحویل قطعی می‌شود، براساس نرخ زمان تحویل و قطعی شده فروش در سال 91 و با نرخ 5 درصد مالیات بر ارزش افزوده توسط بانک مرکزی از خریدار گرفته می‌شود و در موعد قانونی به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود.
پناهی افزود: سکه از زمانی که تحویل مشتری می‌شود، به هر نرخی که توسط بانک مرکزی به فروش می‌رسد، براساس آن نرخ 5 درصد به آن اضافه شده و به عنوان مالیات بر ارزش افزوده از مشتری اخذ می‌شود.
سال 90 میزان مالیات بر ارزش افزوده 4 درصد بود. بر اساس برنامه‌های مدون اقتصادی در کشور نرخ آن برای سال 91 در سطح 5 درصد اعلام شده است.
معاون سازمان امور مالیاتی در مورد اینکه چه میزان مالیات بر ارزش افزوده از سکه پیش فروش گرفته می‌شود، گفت: با توجه به اینکه قیمت‌های زمان تحویل متفاوت است، براساس نرخ سکه در روز (قیمت بانک) تحویل به علاوه 5 درصد مالیات ارزش افزوده مشخص می‌شود.
وی در مورد ارائه اظهارنامه مالیات ارزش افزوده فصل زمستان 90 گفت:‌ هنوز اظهارنامه‌ها دریافت می‌شوند و تا پایان فروردین 91 ادامه دارد.
پناهی خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌شود حدود 180هزار اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده برای فصل زمستان 90 گرفته شود.

ریزش قیمت سکه و ارز در بازار

گروه بازار پول- مسعود رضا طاهری: کاهش 185 تومانی قیمت دلار، 70 هزار تومانی قیمت سکه و اطلاعیه بانک مرکزی در خصوص نحوه تحویل سکه‌های پیش فروش شده از اتفاقات روز گذشته بازار بود. سطح قیمتی که در چند ماه گذشته بی‌سابقه بوده و در سال جدید رکورد جدیدی در کاهش قیمت به حساب می آید. در کنار افت قیمت‌ها اطلاعیه بانک مرکزی نیز در خصوص پیش فروش سکه حاوی چند نکته جدید بود.

دو روز مانده به تحویل سکه‌های پیش فروش شده بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای خبرداد که مشکلی برای انجام تعهد در تحویل سکه ‌ها وجود ندارد و از فردا 29 فروردین این سکه‌ها به مردم واگذار می‌شود. در این اطلاعیه همچنین تاکید شده که امکان بازخرید آن توسط بانک وجود دارد. نکته دیگر که در این اطلاعیه مورد تاکید قرار گرفته، اینکه متقاضیان در صورت تمایل می‌توانند نسبت به دریافت اوراق بهادار سکه که گفته شده روش اجرایی آن متعاقبا اعلام خواهد شد، به جای سکه اقدام کنند. در همین حال قیمت سکه در بازار دیروز در واکنش به برخی نتایج زودهنگام مذاکرات غرب و ایران در اجلاس استانبول به شدت سقوط کردو به 665 هزار تومان رسید.قیمت دلار نیز با تقریبا 185 تومان کاهش تا 1700 تومان افت کرد. اینکه در افت قیمت‌های بازار تنها عامل موثر، خوشبینی‌ به توافقات ایران و غرب بوده و سایر عوامل نقشی موازی در این راستا نداشته‌اند را باید در روزهای آتی ارزیابی کرد اما انتشار اطلاعیه بانک مرکزی و اعلام آمادگی برای تحویل سکه‌ها را نیز در افت قیمت بازار نقدی نباید از نظر دور داشت.
به گزارش روابط عمومی ‌بانک‌ مرکزی شعب منتخب بانک ملی ایران از روز سه شنبه نسبت به تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده اقدام خواهند نمود و هموطنان می‌توانند برای آگاهی از شعب منتخب به پایگاه اطلاع رسانی بانک ملی ایران مراجعه نمایند. این گزارش می‌افزاید: بانک مرکزی در موعد مقرر نسبت به ایفای تعهدات خویش اقدام خواهد کرد، هیچ مشکلی در زمینه تامین سکه‌های ثبت نام شده وجود ندارد و این بانک در زمان پیش‌بینی شده، سکه‌های متقاضیان را تحویل خواهد داد.
همچنین یادآور می‌شود چنانچه هموطنان عزیز در زمینه نگهداری سکه‌ها یا کاهش قیمت آنها در آینده دغدغه‌ خاطر داشته باشند‌،‌ می‌توانند نسبت به فروش سکه‌ها به بانک ملی یا اخذ اوراق بهادار اقدام کنند که روش‌های اجرایی آن متعاقبا طی اطلاعیه‌ای به استحضار هموطنان گرامی‌ خواهد رسید. این موضوع کاملا اختیاری است.
در خاتمه یادآور می‌شود به هنگام تحویل سکه‌ها، به هر قطعه 5‌ درصد مالیات برارزش افزوده تعلق می‌گیرد. نکات جالب مهم دیگری در این اطلاعیه وجود دارد که می‌توان به آنها اشاره کرد. از جمله در این اطلاعیه آمده که مردم برای آگاهی از شعب منتخب به پایگاه اطلاع‌رسانی بانک ملی مراجعه کنند، در صورتی که در زمان پیش فروش‌ها تمامی‌شعب بانک ملی اقدام به این کار می‌کردند و در برگه مبایعه نامه (قرارداد فروش) پیش خرید کننده موظف بود برای دریافت سکه در موعد تحویل به همان شعبه مراجعه کند. از این رو تمرکز و تجمیع شعب برای این‌کار تشکیل صف‌ها و ازدحام دوباره را به ارمغان خواهد آورد. در عین حال در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک ملی خبری در این مورد وجود ندارد.
نکته دیگر اینکه بارها در زمان فروش‌ نقدی سکه به مردم به دلیل محاسبه مالیات بر ارزش افزوده بر این سکه‌ها همواره تاکید می‌شد که بانک فقط فروشنده است و حق خرید سکه را ندارد.سوم اینکه روز گذشته تنها 48 ساعت قبل از آغاز تحویل سکه‌ها، اطلاعیه‌ای منتشر می‌شود و خبر جزئیات و مکانیسم تعیین سود مورد انتظار مردم را در صورت تمایل به دریافت اوراق بهادار به زمان آینده موکول می‌کند. در واقع مردم حین مراجعه به پشت باجه تازه خواهند فهمید که چه باید بکنند و در آن زمان کوتاه که با متمرکز کردن شعب برای تصمیم‌گیری ایجاد شده، افراد در تنگنای تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند. در این مورد هفته گذشته رییس کل بانک مرکزی گفته بود که مردم در صورت انتخاب اوراق بهادار می‌توانند از سود 20 درصدی بهره مند شوند. وی البته نگفته بود که این سود برای مدت یک سال سپرده گذاری در نظر گرفته شده یا خیر. محاسبه مالیات بر ارزش افزوده 5 درصدی قیمت سکه‌های دور اول تا 573 هزار و 300 تومان افزایش می‌یابد. حال با توجه به اینکه بانک مرکزی در این اطلاعیه نگفته که قیمت خرید سکه از مردم چه قدر خواهد بود بایدمشخص شود که با توجه به قیمت تقریبا 665 ‌هزار تومانی سکه در بازار آزاد، بانک به چه قیمتی حاضر به خرید دارایی مردم است.
افت قیمت‌های بازار یک روز پس از مذاکرات
دیروز قیمت سکه در بازار تهران تا محدوده 665 هزارتومان افت کرد که تقریبا 70 هزار تومان از ارزش خود را از دست داد. قیمت‌ها دیروز در سطح بازار تا ساعت 2 بعد از ظهر در چهارراه استانبول بین 700 تا 710 هزار تومان به نرخ‌های مختلف اعلام می‌شد. تا بعدازظهر اما برخی خبر کاهش بیشتر آن را نیز اعلام می‌کردند. قیمت 665 هزار تومان هم برای آن از بازار سبزه میدان اعلام شد.
در بازار قیمت دلار آمریکا نیز دیروز حداقل 185 تومان کاهش داشت. دیروز در خیابان فردوسی دلار آمریکا به نرخ 1830 تومان و حتی 1820 تومان تا 2 بعد از ظهر قیمت داشت، اما تا 4 بعد از ظهر قیمت آن تا 1790 تومان هم فروخته می‌شد و تا 6 بعدازظهر به 1700تومان رسید. در بازار انتظار برای کاهش بیشتر قیمت ارز و سکه هم وجود داشت.
واکنش زودهنگام بازارنسبت به روند مذاکرات
مذاکرات استانبول و خوشبینی به نتایج آتی آن موجی از کاهش قیمت را متوجه بازار کرد. بااینکه هنوز جزئیاتی از توافق‌های عملی بین ایران و غرب اعلام نشده و به قولی دور دوم آن در بغداد روشن‌کننده ابعاد بیشتری از توافقات حاصل شده است، اما اقوال مختلف در تحلیل‌های بازار و دلالان، به صورت روانی قیمت ارز و سکه را پایین آورد.باتوجه به قیمت دلار 1700 تومانی و نرخ اونس 1658 دلاری بسته مانده پایان معاملات هفتگی ارزش واقعی سکه به علاوه مالیات بر ارزش افزوده حداقل 700 هزار تومان است. قیمت سکه در حالی در بازار به 665هزار تومان هم رسیده که تقریبا بیش از 40 هزار تومان زیر قیمت جهانی سکه است و امکان قاچاق سکه به خارج از کشور و ذوب آن توسط طلا‌فروشان بسیار است. نکته‌ای که روز گذشته یکی از اعضای ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی نسبت به وقوع آن هشدار داد.