اثر اصلاح قیمت‌ها بر تورم

حمید زمان زاده
در نخستین تحلیل‌های رسمی از اثرات تورمی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها توسط مقامات بانک مرکزی، ...

... معاون اقتصادی بانک مرکزی، اثر مستقیم افزایش 100درصدی قیمت شش قلم کالا (بنزین، گاز، نفت سفید، نفت گاز، برق و آب) بر نرخ تورم را 0/3 درصد اعلام کرده است؛ یعنی با فرض تورم 10 درصدی در حالت معمول، نرخ تورم تنها از ناحیه اثر مستقیم به 10/3 درصد افزایش خواهد یافت. به علاوه، اهمیت وزنی این شش قلم کالا در هزینه خانوارها معادل 2/71درصد هزینه‌های خانوار اعلام شده است. در نگاه اول، برآورد اثر مستقیم افزایش قیمت این شش قلم کالا بر نرخ تورم، بسیار اندک می‌نماید و به‌نظر می‌رسد این اثر مستقیم بر نرخ تورم، بسیار کمتر از حد، برآورد شده است و نیاز به محاسبه مجدد دارد.
بر اساس گزارش «شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران، شهریور 1389» که توسط بانک مرکزی منتشر شده است، شاخص قیمت کل در پایان شهریور 89 بر اساس سال پایه 83 برابر 223/2 و شاخص قیمت آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها برابر 123 بوده است. به علاوه بر اساس اعلام معاون اقتصادی بانک مرکزی، وزن این کالاها در سبد خانوار برابر 2/71 درصد و در نتیجه وزن سایر کالاها برابر 97/29 درصد خواهد بود. بر این اساس، شاخص قیمت سایر کالاها در شهریور 89 برابر 226 واحد بوده است. اکنون بر اساس این ارقام، اگر فرض نماییم قیمت این شش قلم کالا با افزایش 100 درصدی مواجه شود، با توجه به وزن 2/71درصدی آنها در سبد خانوار، شاخص کل قیمت در همان زمان از 223/2 به 226/54 واحد افزایش خواهد یافت. بنابراین اثر مستقیم افزایش 100 درصدی قیمت این شش قلم کالا بر نرخ تورم حدودا برابر 1/5 درصد خواهد بود و این یعنی با فرض تورم 10 درصدی در حالت معمول، نرخ تورم تنها از ناحیه اثر مستقیم به 11/5درصد افزایش خواهد یافت. بنابراین اثر مستقیم، افزایش قیمت این شش قلم کالا بر نرخ تورم به میزان 0/3درصد به وضوح از صحت برخوردار نیست.
علاوه بر این، باید توجه نماییم که افزایش قیمت این شش قلم کالا بیش از 100 درصد بوده است. افزایش قیمت بنزین 300 درصد، گاز 430درصد، نفت سفید 500 درصد، نفت گاز 800 درصد، برق به طور متوسط 180 درصد و آب به طور متوسط 200 درصد بوده است. با توجه به اهمیت وزنی این کالاها در سبد خانوار، شاخص قیمت این شش قلم کالا به طور متوسط با 290 درصد افزایش مواجه شده است.
با این حساب با توجه به وزن 2/71 درصدی این کالاها در سبد مصرفی، شاخص کل قیمت از 223/2 به 232/87 واحد افزایش خواهد یافت که این امر به معنای ایجاد اثر مستقیم تورمی به اندازه 4/3 درصد خواهد بود. در واقع در روز آغاز اجرای طرح، شاخص قیمت مصرف‌کننده با افزایش 4/3 درصدی مواجه شده است و با فرض تورم 10درصدی در حالت معمول، نرخ تورم تنها از ناحیه اثر مستقیم به 14/3 درصد افزایش خواهد یافت. البته باید تاکید نمود که این محاسبه اثر ناشی از افزایش قیمت سایر کالاها که از افزایش قیمت انرژی ناشی خواهد شد را در نظر نگرفته و صرفا اثر مستقیم را برآورد نموده است.