آیا دلار، طلا را ضربه فنی می‌کند؟

باران حسینی- عوامل متعددی در ماه جاری بر روند تغییرات قیمت طلای جهانی اثر گذاشته است. این عوامل در برهه‌ای کمتر از 20 روز گذشته، سرنوشتی نوسانی با برآیندی نزولی را برای قیمت جهانی اونس طلا رقم زده‌اند، به طوری که قیمت از حدود 1610 دلار در ابتدای ماه جاری شمسی به کمتر از 1585 دلار در روزهای اخیر تنزل یافته است. در حال حاضر قیمت اونس جهانی با 5/7 درصد رشد در مقایسه با ماه مشابه سال قبل مواجه است.

نگاهی به بازارهای جهانی نشان می‌دهد که اروپا همچنان در کما است، به طوری که شاخص فوتسی لندن با منفی 3 درصد کاهش در روز گذشته مواجه بود. در حالی که شاخص‌های سهام آمریکایی برعکس روند مثبتی را نشان می‌دهند. شاخص تولیدات صنعتی منطقه یورو نیز در هفته گذشته با 4/2 درصد کاهش مواجه بود و بیکاری در این منطقه به بیش از 11 درصد رسیده است. عکس این وضعیت را در ایالات متحده آمریکا شاهدیم. نرخ رشد تولیدات صنعتی این کشور به حدود 5 درصد ارتقا یافته و بیکاری نیز در مقایسه با ابتدای سال با کاهشی در حدود یک درصد به 2/8 درصد رسیده است. در عین حال تفاوت رشد اقتصادی آمریکا و اروپا در حال حاضر به حدود 5/2 درصد می‌رسد (نرخ رشد آمریکا 1/2 و اروپا منفی 4/0 درصد است). تمام این موارد به تقویت دلار در برابر یورو منجر شده است. در حقیقت باید گفت طلا و سایر فلزات گرانبها به عنوان تضمین سرمایه‌گذاری قلمداد می‌شوند و در شرایطی که ریسک سرمایه‌گذاری‌ها در جهان افزایش می‌یابد یا وضعیت اقتصادی دلار به عنوان یک واحد پولی جهانروا تضعیف می‌شود، سرمایه‌گذاران با هجوم به دارایی‌های پایداری همچون طلا، مانع از افت ارزش دارایی‌های خود می‌شوند. در حال حاضر با روند کنونی انتظار می‌رود این استقبال از طلا کاهش یابد و بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها متوجه بازارهای دیگر شود. در نقطه مقابل با پیش‌بینی روند افزایشی قیمت نفت و اثرات آن بر رشد اقتصادی کشورهای جهان، بعید نیست یک بار دیگر طلا به عنوان یک دارایی قابل اتکا همچنان در معرض توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد. بانک آلمان پیش‌بینی کرده ممکن است قیمت اونس طلا تا 2050 دلار نیز تا سال آینده افزایش یابد، هر چند این بانک پیش‌بینی خود را برای امسال از 1800 دلار به 1726 دلار تقلیل داده است. در عین حال صندوق بین‌المللی پول رشد 2 درصدی را برای اقتصاد آمریکا محتمل می‌داند و پیش‌بینی کرده این نرخ با اعمال سیاست‌های بودجه‌ای مانند کاهش هزینه‌ها و افزایش مالیات تا 2013 به 4/2 درصد می‌رسد. در حال حاضر آنچه با ایجاد نااطمینانی در شرایط اقتصادی جهان منجر به بروز ریسک‌های سرمایه‌گذاری شده و ممکن است بر قیمت دارایی‌هایی همچون طلا اثرگذار باشد بحران بدهی کشورهای اروپایی است، تا جایی که به گفته کریستین لاگارد، رییس صندوق بین‌المللی پول، «هیچ کشوری بالا نخواهد رفت اگر به بدهی‌های سنگین و در حال افزایش زنجیر شده باشد.» مرکز پیش‌بینی‌های مالی آمریکا نیز در جدیدترین پیش‌بینی خود قیمت طلای جهانی را تا پایان سال برای ماه‌های جولای تا نوامبر به صورت روند مندرج در نمودار همراه پیش‌بینی می‌کند؛ روندی که از کاهش شدید این نرخ در ماه نوامبر حکایت دارد.

تغییر جهت بازار سکه

دنیای اقتصاد - روند همزمان کاهش قیمت دلار و سکه در روز گذشته گسسته شد تا در روزی که از بهای دلار کاسته شد، به ارزش سکه اضافه شود. در بازار دیروز تهران قیمت هر دلار آمریکا وارد کانال قیمتی 1500 تومان شد؛ اتفاقی که از دی ماه سال قبل بی‌سابقه بوده است. روز گذشته هر دلار آمریکا 1585 تومان فروش رفت تا در دو روز آغازین هفته 55 تومان ارزان شود. در مقابل، سکه پس از چند روز افت، دیروز تغییر جهت داد و 5 هزار تومان گران شد. این تغییر مسیر در روز افت دلار با یک سوال روبه‌رو است، عامل نوسان بازار چیست؟

تازه‌ترین وضعیت تحویل سکه‌ها و پیش‌بینی قیمت‌ها از زبان مسوولان
افت دلار، افزایش سکه
گروه بازار پول- بانک مرکزی قیمت خرید سکه‌های پیش‌فروش شده از مردم را تا 575 هزار تومان پایین آورد. ازاین رو طی اردیبهشت ماه امسال این نرخ 61 هزار تومان کاهش داشته و از 636 هزار تومان به رقم فعلی رسیده است. در این میان گفته می‌شود که از مجموع کل تقریبا 5/9 میلیون قطعه پیش‌فروش شده حدودا 21 درصد به سررسید رسیده که از این میزان تقریبا 76 درصد تحویل شده است.
در واقع براین اساس از مجموع کل، اندکی بیش از 5/1 میلیون سکه تحویل یا به صورت ابزارهای جایگزین در اختیار صاحبان آنها قرار گرفته است. همچنین گفته شده که پیشاپیش تعدادی از سکه‌هایی که سررسیدشان فرا نرسیده تبدیل به ابزارهای جایگزین شده‌اند.
همچنین در اظهارنظری گفته شده که قیمت سکه از سطوح فعلی بازهم کمتر می‌شود. و همچنین ادعا شده افت قیمت سکه در بازار به کاهش قیمت جهانی طلا و افت قیمت ارز دربازار داخلی مربوط است.
در بازار داخلی البته قیمت سکه دوباره از 600 هزار تومان بالاتر رفت. قیمت دلار آمریکا نیز به 1585 تومان رسید.
در میانه افت و خیز قیمت‌های داخلی بهای طلا در بازارهای جهانی در پایان معاملات هفتگی در سطح 1580 دلار بسته مانده است.
تازه‌ترین آمار از تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی پیمان قربانی، مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی، ضمن اشاره به رشد روز افزون استفاده از ابزارهای جایگزین و فراهم شدن امکان استفاده ترکیبی از آنها، گزارش مختصری از عملکرد تحویل سکه‌های پیش خرید شده تا پایان روز 23 اردیبهشت ماه ارائه کرد. به گفته وی تاکنون موعد تحویل حدود 21 درصد از‌ سکه‌های پیش‌فروش شده فرا رسیده که حدود 76 درصد آنها تحویل یا تبدیل به ابزارهای جایگزین شده است. علاوه براین، تعداد قابل‌توجهی از سکه‌هایی که هنوز موعد تحویلشان فرا نرسیده تبدیل به ابزارهای مزبور شده است. مطابق پیش‌بینی‌ها، با توجه به تحولات بازار داخلی و جهانی طلا در روزهای اخیر و جذابیت اوراق گواهی سپرده، استقبال از این ابزار به طور فزاینده‌ای رو به افزایش است، به گونه‌ای که استفاده از ابزارهای جایگزین به بیش از 4 برابر سکه‌های دریافتی رسیده ‌است. به عبارت دیگر، به ازای هر سکه دریافتی، بیش از 4 سکه به اوراق گواهی سپرده یا سایر ابزارهای جایگزین تبدیل می‌گردد.
او ضمن تاکید مجدد برامکان استفاده از اوراق گواهی سپرده برای تمامی افرادی که در طرح پیش‌فروش سکه مشارکت نموده‌اند (صرف نظر از موعد تحویل سکه‌ها در سال جاری)، اظهار نمودند؛ با توجه به اینکه موعد تحویل درصد بالایی از سکه‌های پیش‌فروش شده در اواخر هفته جاری و هفته آینده فرا می‌رسد، به هموطنانی که موعد تحویل سکه‌های آنها در فاصله زمانی مزبور قرار دارد و تمایل دارند از اوراق گواهی سپرده به جای سکه استفاده نمایند توصیه می شود، به منظور پرهیز از ازدحام در شعب بانک ملی و صرفه‌جویی در وقت و زمان خود، زمان مراجعه به بانک را به تاخیر نینداخته و طی روزهای آتی به شعب مربوطه مراجعه نمایند. همچنین کسانی که به هر دلیلی مایل به دریافت سکه‌های پیش‌خریدی هستند می‌توانند با توجه به فرصت داده شده در موعد ثبت نام، زمان مراجعه به بانک را مدیریت نمایند تا با ازدحام در بانک در روزهای اوج سررسیدها مواجه نشوند.
درضمن به منظور تامین ترجیحات و افزایش اختیار پیش‌خریدکنندگان سکه، امکان تبدیل بخشی از سکه‌ها به ابزارهای جایگزین نیز فراهم شده و هموطنانی که قصد دارند تعدادی از سکه‌های ثبت‌نامی را در سررسید دریافت کنند، اما تمایل دارند تعدادی از آنها را به گواهی سپرده تبدیل نمایند می‌توانند بدون توجه به موعد تحویل سکه برای تبدیل و دریافت گواهی سپرده به شعبه مربوطه مراجعه و از این امکان بهره‌مند شوند.
کاهش قیمت سکه‌ در طرح خرید بانک ملی
عضو هیات مدیره بانک ملی درباره کاهش قیمت سکه در طرح خرید نقدی بانک ملی به 575 هزار تومان گفت: با توجه به کاهش قیمت ارز و اونس جهانی، قیمت اعلامی بانک مرکزی برای خرید سکه توسط بانک ملی کاهش یافته است.
عباس کمره‌ئی در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها با اعلام اینکه قیمت خرید سکه توسط بانک مرکزی به 575 هزار تومان کاهش یافته اظهار کرد: قیمت سکه در طرح خرید نقدی بانک مرکزی متناسب با قیمت بازار تغییر می‌کند، وی افزود: از ابتدای اجرای طرح تاکنون چند بار قیمت‌ها تغییر کرده و مقرر شده بود بانک مرکزی به صورت روزانه قیمت‌ سکه را به بانک ملی اعلام کند.
وی افزود: از زمانی که طرح آغاز شد قیمت خریداری شده بانک ملی 636 هزار تومان بود و از آن زمان تاکنون قیمت طلا در بازارهای جهانی و داخلی و قیمت ارز کاهش یافته و به همین دلیل قیمت سکه در طرح خرید نقدی کاهش یافته است.
کاهش قیمت‌ها با نرخ‌های فاز دوم
با آغاز فاز دوم تحویل سکه؛ موج دوم کاهش قیمت سکه در راه است عضو هیات مدیره بانک ملی ایران با اعلام دلایل کاهش قیمت خرید سکه در بانک، از آغاز فاز دوم تحویل سکه‌های پیش‌فروشی از چند روز آینده با شرایط و نرخ‌های جدید خبرداد.
وی اظهارکرد: از تاریخ 29 اردیبهشت ماه سال جاری که مرحله دوم تحویل سکه‌های پیش‌فروش آغاز می‌شود، قیمت‌های جدید اعمال خواهد شد، زیرا نرخ و شرایط پیش‌فروش سکه‌ها در مرحله دوم تغییر کرده بود که در زمان سررسید نرخ مالیات بر ارزش افزوده هم محاسبه می‌شود.
قیمت پیش‌فروش سکه طرح جدید در فاز دوم با تحویل 6 ماهه 5 میلیون و 989 هزار ریال و با تحویل 4 ماهه 6 میلیون و 274 هزار ریال بدون احتساب مالیات بر ارزش افزوده بود.
عباس کمره‌ئی با اشاره به کاهش قیمت سکه‌هایی که بانک ملی از مردم خریداری می‌کند ( 575 هزارتومان)، گفت: بانک مرکزی قیمت سکه‌های پیش‌فروشی که مردم قصد دارند آنها را به بانک ملی بفروشند کاهش داده است.
مدیرکل سابق ریالی و نشر بانک ملی با بیان اینکه در روزهای ابتدایی تحویل سکه‌های پیش‌فروشی قیمت سکه‌هایی که بانک از پیش خریداران می‌خرید، 636 هزار تومان بود، تصریح کرد: زمان تحویل سکه‌ها از تاریخ دوم اردیبهشت ماه جاری بود.
گفته بودیم قیمت‌ها روزانه تغییر می‌کنند
عضو هیات مدیره بانک ملی ایران همچنین گفت: بانک مرکزی پیش از این نیز اعلام کرده بود که قیمت سکه‌هایی که از مردم می‌خرد بر اساس قیمت‌های جهانی طلا و با در نظر گرفتن سایر پارامترها است، بنابراین با توجه به کاهش نرخ‌ها، بانک مرکزی هم نرخ سکه‌ها را کاهش داد.
استقبال از گواهی سپرده بسیار زیاد است
کمره‌ئی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی اعلام کرده بود که قیمت‌ها را ثابت نگه نمی‌دارد و با رصد کردن نرخ جهانی طلا و ارز، به صورت روزانه نرخ سکه‌هایی که می‌خرد را اعلام می‌کند، تصریح کرد: البته باید توجه داشت که استقبال از دریافت اوراق گواهی سپرده بسیار افزایش یافته است. وی با اعلام اینکه در حال حاضر تمایل بیشتر به سمت تحویل اوراق گواهی سپرده با نرخ 24 درصد است، گفت: از ابتدای زمان تحویل سکه‌ها از تاریخ دوم اردیبهشت ماه جاری تاکنون بالغ بر یک میلیون و 300 هزار قطعه سکه به مردم تحویل داده شده است.
قیمت‌های داخلی
دیروز قیمت سکه در بازار داخلی با 5000 تومان افزایش تا 605 هزار تومان بالا رفت. در بازار ارز نیز قیمت دلار آمریکا تا 1585 تومان رسیده و قدری نسبت به غروب شنبه کاهش یافته است. روز شنبه قیمت دلار در بازار ابتدا تا 1580 تومان افت کرد، اما تا غروب دوباره به مرز 1600 تومان نزدیک شد. دیروز نیز این شرایط تا بعداز ظهر تقریبا تکرار شد.
در بازار برخی از فعالان بازار پرهیز از تبدیل شدن 72 تن طلا به سکه و سرازیر شدن آن به جمع دارایی‌های خانواده‌‌ها را دلیل تلاش بانک مرکزی برای کنترل قیمت ارز و نهایتا سکه عنوان کرده‌اند. تاکنون 5/1 میلیون قطعه سکه از مجموع 5/9 میلیون سکه ثبت نام شده، تعیین تکلیف شده و تقریبا 8 میلیون قطعه دیگر که به ازای آنها نقدینگی فراوانی از بازار، موسسات، شرکت‌ها و خانواده‌ها جمع شده باید تعیین تکلیف شود. برای دانستن اینکه چه میزان از این نقدینگی تبدیل به سکه شده و در اختیار مردم قرار می‌گیرد، باید هنوز هم صبر کرد.
در بازار جهانی طلا
بحران سیاسی در اروپا همچنان یورو را در موقعیت تضعیف شده نگاه داشته و برابری آن را در مقابل دلار به 29/1 رسانده است. داده‌های اقتصادی در چین و آمریکا و تشکیک و تردیدهای پیوسته در مورد امکان کند شده نرخ رشد اقتصادی و افت تقاضا در بازارهای مالی جهان همزمان با اعلام معنی‌دار افزایش ذخایر استراتژیک توسط آمریکا مجموعا به افت قیمت طلا دامن زده است. در این میان آنچه موجبات نگرانی فعالان بازار داخلی را فراهم کرده است، انتظار برای رسیدن خبرهایی از نتایج گفت‌وگوهای ایران با آژانس در وین تا امروز و همچنین انتظار برای روشن‌تر شدن تعاملات ایران با غرب در مذاکرات بغداد است. که امکان تاثیر بر نوسان قیمت‌های جهانی طلا را نیز خواهد داشت.
قیمت طلا در بازارهای جهانی تا بامداد امروز (دوشنبه) به دلیل تعطیلی هفتگی بازارهای جهانی در سطح 1580 دلار بسته مانده بود.

سقوط بازار سکه و دلار

دنیای اقتصاد- به‌رغم برخی احتمالات مبنی بر وجود انتظار برای افزایش قیمت ارز به دلیل کاهش بیشتر سهمیه دلار مسافری، روز گذشته در بازار تهران نرخ دلار تحت تاثیر افزایش عرضه ارز در بازار و نیز فشار ناشی از افزایش عرضه سکه روی به سقوط داشت. به نظر می‌رسد بازارهای سکه و ارز که روند افزایشی خود را تحت تاثیر متغیرهای روانی ناشی از تحریم‌ آغاز کرده بودند، این روزها به دلیل فضای خوش‌بینی حاکم بر این متغیر از سایر متغیرها تاثیرپذیری قابل توجهی ندارند.

سقوط قیمت دلار و سکه در بازار ادامه می‌یابد؟
گروه بازار پول- مسعودرضا طاهری: در نخستین روز کاری این هفته بازار دلار 100 تومان و سکه 17 هزار تومان از قیمت اسمی خود در بازار را از دست دادند. در عین حال به گفته فعالان در سطوح قیمتی سقوط کرده دادوستد چندانی صورت نمی‌گیرد و بازار تنها شاهد نوسان لحظه‌ای قیمت‌های تابلو‌ها است.
روند کاهش قیمت‌ها در بازار ارز و سکه شتاب فزاینده‌ای به خود گرفته و افت قیمت‌ها ادامه دارد. دلار آمریکا در بازار به محدوده 1650 تومان رسیده و نرخ سکه نیز در بازار نقدی به 665 هزار تومان نزدیک شده است.از بازار دیروز خبر رسید که اغلب مراجعه‌کنندگان برای فروش دلار و سکه آمده بودند و به گفته یکی از صرافان همه فروشنده شده‌اند.
افزایش عرضه در بازار در این روزها به حدی رسیده که کمتر تقاضایی به قیمت‌های پیشنهادی بدون پاسخ می‌ماند. در عین حال همان‌طور که در گزارش‌های قبلی اشاره شد، در جایی که کاهش دادن سهمیه ارز مسافری و مسیر حذف تدریجی آن تداوم دارد، کاهش یافتن قیمت دلار در بازار آزاد جای تعجب دارد. با این حال رویه سابق بازار در تاثیر نپذیرفتن از روند قیمت‌ها و نسبت‌های خارجی ادامه دارد. قیمت طلا در بازارهای جهانی در پایان معاملات هفتگی با 12 دلار افزایش نسبت به بعداز ظهر جمعه در سطح 1662 دلار بسته شده است. با این حال قیمت سکه و طلا در بازار داخلی با افت دلار از یک سو و افزایش عرضه با تحویل شدن سکه‌های پیش فروش شده در مسیر کاهش قرار گرفته است. برای در امان ماندن از زیان ناشی از این شرایط که قبلا نیز قابل پیش‌بینی بود، مقامات بانک‌مرکزی اوراق سرمایه‌گذاری و اوراق قابل معامله به جای تحویل سکه‌ها را طراحی کرده بودند. پرداخت سود تقریبا 20 درصدی به کسانی که از دریافت سکه خود منصرف شوند، یکی از گزینه‌هایی است که بانک مرکزی طراحی کرده است. از تقریبا 29 فروردین بانک مرکزی قیمت خرید 636 هزار تومان را برای سکه در نظر گرفت و همان زمان بیش از 70 هزار تومان زیر قیمت بازار بود. فاصله قیمت خرید بانک مرکزی با بازار خود دلیلی برای ترغیب مردم به فروختن سکه‌های خود در بازار بود.
اینکه روز گذشته در بازار همه فروشنده بودند و تقاضایی برای خرید نیز وجود نداشت تا جایی که صرافان و سکه فروشان نیز تمایلی به خرید سکه ودلار از خود نشان نمی‌دادند راباید به ورود دلارهای ارزان به بازار مربوط دانست. در واقع بازار در عین حالی که نگرانی از کاهش ارز را به خود می بیند شاهد افزایش عرضه است. شرایطی که تا به حال بی‌سابقه بوده است.
در روزهای اخیر وزارت بازرگانی با شدت پیگیر دست به دست شدن دلارهای صادراتی از صادرکننده با واردکننده مواد اولیه و مایحتاج ضروری و مصرفی در کشور بوده است. در تازه‌ترین خبر‌ها موانع فروش دلارهای صادراتی به نرخ توافقی بین صادرکننده و وارد‌کننده و فروش در بازار به مرور رفع می‌شود و پیشنهاد فروش دلار در بسته‌های کلان که زمانی اعلام داشتن آن (دلار بدون فاکتور) به دلایل امنیتی و مقررات بانک مرکزی جرم بود و با برخوردهای امنیتی مواجه می‌شد، هم اکنون به صورت تلفنی به صرافان پیشنهاد می‌شود. در واقع کم‌رنگ‌تر شدن فضای برخورد با عرضه و تقاضا در بازار خود به نوعی موجب فروکش کردن قیمت‌های افزایش یافته بوده است. علاوه بررفع برخی نگرانی‌های داخلی، فضای عمومی منطقه نیز خود منجر به افزایش خوش‌بینی‌ها به سرانجام بحران قیمتی تقریبا 20 ماهه دلار در بازار داخلی شده است. این سخن که قیمت دلار در بازار داخلی از 1500 تومان بیشتر ارزش ندارد، سال گذشته نیز به کرات شنیده می‌شد. ازاین رو تزریق مرتب دلار به نرخ‌های زیر قیمت بازار در یک دوره تقریبا چند ماهه ضمن حذف سهمیه دولتی دلار از مصارف عمومی و غیرضروری به نظر راهکار تجربه نشده‌ای است که در این روزها تقریبا کارگر افتاده است. در سطوح بین‌المللی نیز نزدیک شدن به زمان دور دوم مذاکرات ایران با غرب در 3 خرداد در بغداد و آمادگی ایران برای مذاکره با آژانس انرژی اتمی در 25 اردیبهشت (یک هفته زودتراز مذاکرات بغداد) و تاکید مقامات نظامی رژیم اشغالگر قدس و آمریکا مبنی بر نبود اطلاعات کافی برای دستیابی ایران به سلاح اتمی که بازتاب گسترده‌ای نیز داشته، از میزان نگرانی‌ها در فضای اقتصادی کشور تا حدودی کاسته است. در عین حال تا تعیین تکلیف قیمت ارز صادراتی شرکت‌های بزرگ کشور در بخش‌های دولتی و خصوصی که بازار سهام را به شدت تحت کنترل خود درآورده است، باید قدری دیگر صبر پیشه ساخت.
با افت قیمت دلار و سکه باید دید که نقدینگی 350 هزار میلیارد تومانی در سایر بخش‌های غیرمولد قیمت‌ها را تاکجا بالا خواهد برد. این شرایط در بخش مسکن با افزایش تقریبا شدید قیمت هر متر مربع طی 4 ماه گذشته به افزایش تورم دامن خواهد زد که انتظار افزایش قیمت را دوباره متوجه بازار سکه و دلار خواهد کرد.
دیروز نوسان مرتب قیمت دلار و سکه تا غروب ادامه داشت و در بعدازظهر به وقت تهران قیمت دلار آمریکا 1660 تومان را نیز به خود دید. قیمت 1650 تومان هم از سوی برخی برای آن اعلام شد. تا این سطح دلار آمریکا نسبت به قیمت روز پنج‌شنبه تقریبا 100 تومان افت داشته است. بازار در مواقع این‌چنینی شاهد اعلام قیمت‌های متفاوت از سوی برخی مراکز است. اما اینکه همه دلارهای خود را به نرخ‌های بر سر زبان افتاده در فضای عمومی بازار بفروشند، به شرایطی وابسته است. ازجمله اینکه اشخاص به ویژه صرافان باید دلارهای خود را به نرخ‌های پایین‌تری از قبل تهیه کرده باشند که به قیمت‌های بالاتری بفروشند. افت قیمت در این شرایط چندان نباید فارغ از صرفه اقتصادی باشد. در غیر این صورت مقاومت حاصل می‌شود و قیمت‌ها روال غیرمنطقی به خود می‌گیرد و افزایش بعدی و لجام گسیخته را در پی خواهد داشت.
روز گذشته به طور مثال در چهار راه استانبول فاصله نرخ خرید و فروش یورو در تابلو یک صرافی 120 تومان بود. این به معنی آن است که اولا انتظار کاهش بیشتر قیمت وجود دارد و دوم اینکه روند موجود در بازار یک شرایط ناپایدار و بی ضابطه است که ناشی از اقدامات شتاب‌زده در به نوسان واداشتن قیمت‌ها است.
دیروز قیمت سکه نیز در حالی در برخی نقاط 665 هزار تومان اعلام شد که نرخ 650 هزار تومان نیز برای آن از سوی برخی مراکز اعلام شد. تا رسیدن به نرخ 650 هزار تومان عملا سکه در اولین روز کاری این هفته 32 هزار تومان در یک روز ارزان شده است.

تاملاتی پیرامون تلاطم اخیر بازار ارز کشور

قدیر اسدی*
اشاره: در یک سال اخیر، شاهد زورآزمایی دو گرایش مختلف برای کاهش التهابات بازار ارز کشور هستیم: گرایش اول که مدیریت نوسانات ارزی را از طریق ارائه انواع بخش‌نامه و تحت فشار قرار دادن صرافان و بانک‌ها برای فروش ارزان‌تر دلار و امثالهم پیگیری می‌کند؛ و گرایش دوم که می‌کوشد با پذیرفتن منطق اقتصادی قوانین عرضه و تقاضا و با استفاده از تجربیات موفق سایر کشورها در معالجه وضعیت چند نرخی بازار ارز، به سمت ایجاد یک بازار ارز شفاف و تک‌نرخی حرکت کند.

گرایش نخست، «تک‌نرخی شدن ارز» را متناظر با ابلاغ بخش‌نامه‌ای به بانک‌ها برای فروش دلار به یک قیمت مشخص می‌داند و گرایش دوم معتقد است که چنین رویکردی، فقط به گسترش بازار سیاه و معاملات غیررسمی انواع ارز دامن می‌زند و در نهایت هم مزمن شدن وضعیت دونرخی بازار ارز را در پی خواهد داشت.
اما نتیجه الاکلنگ‌بازی این دو گرایش چیست؟ و عاقبت کدام یک پیروز خواهد شد؟


مقدمه: نقش نهادها در جامعه مدرن
نهادها بنیادی‌ترین تفاوت بین جامعه مدرن و جامعه سنتی_قبیله‌ای است. معروف‌ترین و ساده‌ترین تعریف نهادها از نهاد به «قواعد بازی اجتماعی» یاد می‌کند. مهم‌ترین اثر و نقش نهادهای خوب سازنده هر جامعه‌، رفع نااطمینانی‌ها در جامعه است. در هر دو طیف این معادله نهادی (نهادها _ نااطمینانی) پدیده‌های اجتماعی متفاوتی زورآزمایی می‌کنند.
نهادها به دو دسته کلی نهادهای رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شوند. اگر بخواهیم از تشریح انواع نهادها بگذریم، در این یادداشت، تنها «نهادهای رسمی» مورد بحث ما قرار می‌گیرد. از مهم‌ترین نهادهای رسمی در هر جامعه می‌ توان به قوانین
(از هر نوع آن، از قانون اساسی تا دستورالعمل داخلی ادارات دولتی) و هیات حاکمه (در هر سطح آن، از دولت و بدنه اجرایی‌اش تا قوه قضاییه ) اشاره کرد. (نویسنده متوجه تفاوت بین نهادها و سازمان‌ها بوده و به دلایلی از تبیین این ارتباط در مقاله خودداری کرده است). در سمت نااطمینانی نیز انواع مختلف نااطمینانی وجود دارند. از نااطمینانی امنیتی که امروزه نادرترین و خطرناک‌ترین نااطمینانی‌ها است تا نااطمینانی در متغیرهای اقتصادی که شایع‌ترین آنها است.
اگر بخواهیم یک ارزیابی از کارکرد نهادهای یک جامعه داشته باشیم، باید به منشاء نااطمینانی‌های موجود در یک جامعه و نحوه مقابله نهادهای رسمی و اثر نهادهای غیررسمی در مقابله با آنها بپردازیم. هر چه نااطمینانی‌های موجود در جامعه منشاء غیرارادی داشته باشد و از تغییرات پایین‌تر و تصادفی برخوردار باشد از سوی دیگر نهادهای رسمی در مقابله با آن کارآتر عمل کرده و در طی زمان توانایی خود در مقابله با نوسانات در نااطمینانی‌ها را افزایش دهند، آن جامعه از نهادهای کارآتری برخوردار است. در طرف مقابل هرچه نااطمینانی‌ها منشاء قابل مشاهده و قابل کنترل داشته باشند و از الگوی سیستماتیک برخوردار باشند و نهادها هم در مقابله با آن منفعلانه یا ناموفق عمل کنند، باید در کارآیی آن نهادها شک کرد. اگر گامی فراتر نهیم و نهادی از نهادهای رسمی را در حال ایجاد نااطمینانی از هر نوع آن در جامعه مشاهده کنیم، آن جامعه دچار بیماری نهادی است، چنین بیماری‌ خطرناکی را طبیبی باید حاذق.

نگاهی بر تلاطم بازار ارز در ماه‌های اخیر
«نرخ ارز» یک متغیر اسمی است. قیمت آن در بازار تعیین می‌شود، حتی اگر همه ارز کشور توسط یک نهاد چون بانک مرکزی عرضه شود. هر متغیر اسمی تصویری از یک یا چند متغیر مرتبط و حقیقی است. تغییر در هر کدام از متغیرهای حقیقی موجب تغییر متناسب در متغیر اسمی در جهت برآیند نیروهای وارد بر آن می‌شود. تنها یک عامل به غیر از عوامل حقیقی وجود دارد که می‌تواند موجب تغییر در یک متغیر اسمی شود، یعنی «انتظارات از آینده.»
خوشبختانه به راحتی می‌توان فهمید که آیا این عامل در افزایش یا کاهش متغیر مورد نظر دخیل بوده یا خیر. هرگاه یک متغیر اسمی فاصله معنی‌داری از عوامل حقیقی تعیین‌کننده خود بگیرد، یقینا این عامل، یعنی «انتظارات از آینده» دخیل بوده است. هرگاه انتظار افراد از آینده اقتصاد با وضعیت واقعی فعلی اقتصاد فاصله بگیرد، متغیرهای اسمی متاثر از این انتظار بسته به نوع تغییر، افزایش یا کاهش متناسب خواهند داشت.
ارز در بازار ارز، همانند هر کالای دیگر در هر بازار دیگر است. دارنده هرکالایی حتی بدون فاکتور خرید صاحب آن کالا است، اگر کس دیگری نتواند اثبات کند که آن کالا از آن وی است. پول شاید رایج‌ترین این نوع دارایی‌های بی‌فاکتور باشد. آیا کسی از شما پرسیده که: فاکتور این پولی که برای خریدن نان داده‌اید کجاست؟ و مهم‌تر آنکه حقوق مالکیت به فرد دارنده اجازه می‌دهد تا مال خود را در راه قانونی در جهت منافع خود به مصرف برساند.
با استدلالی مشابه استدلال فوق، اگر کسی هر ارزی داشته باشد تا موقعی که کسی نتواند اثبات کند که دارنده، آن ارز را دزدیده است، صاحب آن است و حقوق مالکیت (که هم در قانون و هم در شرع روی آن تاکید شده است) اجازه نمی‌دهد که بی‌مهابا و به دلایل واهی که فقط برای دارنده زور معتبر است به حق وی تجاوز شود.
انحراف معیار نرخ ارز از تاریخ 26 دی تا 9 بهمن یعنی از زمانی که شروع به نوسان کرده تا زمانی که به سطح به نسبت پایداری در حدود 1850 تومان رسیده، معادل 171 تومان بوده است. این انحراف معیار در حدود 10 درصد قیمت دلار است. این اندازه نوسان در اقتصادهای کنونی به ندرت و تنها در شرایط بسیار بحرانی به وقوع می‌پیوندد. و این تنها نوسانی است که فقط نرخ ارز به آحاد اقتصادی داده است. به عبارت دیگر در این محاسبه، از ارائه شواهد از نوسانات ایجاد شده توسط مسوولان جلوگیری به عمل آمده است (خودداری کرده‌ایم).
حال اگر بخواهیم به دلار به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری نگاه کنیم، وضعیت به مراتب جذاب‌تر است. در همان دوره اختلاف بیشترین و کمترین قیمت دلار در جهت سوددهی به اندازه 480 تومان بوده است (اختلاف قیمت دلار در تاریخ 26 دی با 1670 تومان از 5 بهمن با 2150 تومان). با محاسبه بسیار ساده می‌توان فهمید که در بین این 10 روز سود بالقوه در بازار ارز چیزی در 28 درصد بوده است. و این درحالی است که بیشترین سود بانکی برای یک سال و آن‌هم در قالب عقود پنج‌ساله، 20 درصد است و سود اوراق مشارکت که بالاترین سود سالانه در کشور است، به زحمت به 17 درصد می‌رسد. به نظر شما در شرایط فعلی که همه سودهای بانکی و حتی سود اوراق مشارکت حتی ارزش پول را حفظ نمی‌کنند، اگر کسی بخواهد با پول خود بیشترین سود ممکنه را کسب کند، آیا بازار ارز بازار مناسبی نیست؟
اگرچه سناریوی فوق بهترین حالت سوددهی را نشان می‌دهد و در جهت عکس برای تنها یک روز بین پنجم و ششم بهمن با زیان به مراتب بالاتری مواجه هستیم (از 2150 به 1600)، اما چیزی از کلیت قضیه که همانا سودآوری بازار ارز در روزهای پایانی دی و ابتدایی بهمن است کم نمی‌کند. آیا ارز تا به امروز نشان نداده که بهتر از هر کالای دیگر در کوتاه‌مدت سودآور و در میان‌مدت ارزش دارایی‌ها را حفظ می‌کند؟ آیا نرخ ارز مرجع تصویر واقع‌بینانه‌ای از وضعیت ارزی کشور است؟ اگر رفتار نهادهای سیاسی و اقتصادی کشور موجب شده که یک نااطمینانی موجب جذاب شدن بازاری شود و افرادی ترجیح داده‌اند ریال‌های بی‌فاکتور خود را به ارزهای بی‌فاکتور تبدیل کنند، با چه منطقی داشتن کالایی که خود بانک مرکزی تا چند روز قبل از این بدون فاکتور (تاکید می‌کنم: بدون فاکتور) مدعی عرضه نامحدود آن بوده است، جرم محسوب ‌شد و مبادله‌کنندگان آن متخلف بودند. فروشندگان و خریداران دلار در خیابان منوچهری دقیقا چه تخلفی کرده‌اند؟ بهتر نیست به جای اینکه به منطق بهینه‌سازی آحاد جامعه فشار بیاوریم، کمی به اندیشه‌های اقتصادی خود در جهت اصلاح فشار بیاوریم؟ نکند منظورمان این باشد که منطق باید خود را با اعمال تطبیق دهد و نه برعکس؟!

حرف آخر
حال که مدت‌ها از تلاطم ذکر شده در بازار ارز می‌گذرد، راحت‌تر و کم حاشیه‌تر می‌توان در این باره صحبت کرد که در آن میانه چگونه رفتار کردیم و به چه اصولی پشت پا زدیم. در شرایط کنونی به سختی می‌توان تحلیلی را یافت که بویی از سیاست‌زدگی نداشته باشد یا بعد از ارائه، سیاست‌پیشگان به مصادره منطق به نفع خویش نپردازند یا نخواهند برای فرار از مسوولیت تحلیل علمی را به غرض سیاسی متصل کنند.
اما برای آنان‌که چون نگارنده اندک دانسته‌ای از علم اقتصاد دارند، واضح است که تئوری‌هایی چون: «این تلاطم بازار ارز کار دشمنان است»، تنها شانه خالی کردن از مسوولیت‌ها است. کدام عقل سلیم چنین استدلال‌هایی را قبول می‌کند.
بیشتر بیندیشیم، کمتر و درست‌تر حرف بزنیم.

آغاز عرضه سکه‌های پیش‌فروشی با نوسان مثبت قیمت همراه شد
واکنش بازار به تحویل سکه‌ها

  در اولین روز تحویل سکه‌های ثبت‌نام شده در فاز اول طرح پیش‌فروش، بازار‌ها روند مثبتی را پشت‌سر گذاشتند؛ قیمت سکه در بازار نقدی بیش از 10 هزار تومان افزایش داشت و در بازار آتی نیز دامنه نوسان قیمتی در هر یک از سررسیدها سه تا پنج درصد حرکت صعودی را تجربه کرد؛ روز گذشته در بازار آتی 19 هزار قرارداد به ارزش 134 میلیارد تومان خرید و فروش شد که رکورد جدیدی در سال جاری به حساب می‌آید. نوسان در تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده، تعدیل نگاه‌ها در زمینه برخی مسائل غیر‌اقتصادی و ثبات نرخ دلار از دلایل روند مثبت بازار در روز گذشته بوده است. این در حالی است که پیش از این گمان می‌شد با آغاز تحویل سکه‌های ثبت‌نامی، قیمت‌ها در بازار ریزش قابل ملاحظه‌ای داشته باشد؛ اما اتفاقات روز اول تجربه دیگری را رقم زد؛ گرچه برخی مدیران بانک مرکزی امیدوار هستند با اجرای فراگیر تحویل سکه‌ها در روز دوم، روند قیمتی تحت تاثیر این اقدام قرار گیرد. روز اول اجرای پیش‌فروش به‌دلیل اختلال در سامانه پیش‌فروش به طور کامل انجام نشد و با نوسان همراه بود.

در اولین روز اجرای فاز اول پیش فروش رقم خوردا
نارسایی درتحویل سکه‌
گروه بازار پول- مسعودرضا طاهری: بر اساس مشاهدات میدانی و اظهارات روسای برخی شعب بانک ملی در مناطی مرکزی شهر تهران، سامانه ارتباطی بانک مرکزی روز گذشته دچار نارسایی شد و عملا توزیع سکه‌های پیش‌فروش شده مطابق وعده مسوولان بانک مرکزی به طور کامل انجام نشد. این در حالی است که این مشکل از سوی مقامات رسمی بانکی کشور تکذیب شده است.
به گفته مسوولان یکی از شعب بانک ملی تلاش برای برقراری ارتباط با سامانه مذکور از ساعت 10 صبح تا 2 بعد از ظهر ناکام مانده و عملا امکان تحویل سکه به افراد فراهم نبوده است. در برخی شعب نیز با بیان همین اشکال در افراد خواسته شد تا فردا (امروز) مراجعه کنند و ضمن اعلام اینکه سکه به شعبه رسیده قطع ارتباط با بانک مرکزی را دلیل تحویل ندادن سکه‌ها اعلام کردند. برخی شعب نیز می‌گفتند: اول زنگ بزنید اگر سامانه برقرار بود برای دریافت سکه تشریف بیاورید.
شعبه دیگری با ایجاد اطمینان و بیان رفع نگرانی که برای تحویل آنها تا یک ماه وقت وجود دارد، گفته می‌شد: خودمان زنگ می‌زنیم.بنابر این گزارش در بیش از 5 شعبه بانک ملی سکه‌ای برای تحویل به پیش‌خریدکنندگان مشاهده نشد. در همین حال از برخی شعب خبر می‌رسد که تحویل سکه انجام شده است و مسوولان بعضا با رد وجود این مشکل پیش‌بینی هم کرده بودند که دیروز نزدیک به 100 هزار قطعه سکه به مردم تحویل داده شود که البته این گونه به نظر نمی‌رسد.مجموع این اتفاقات موجب شد تا ارقام متفاوتی برای سکه بر تابلو معاملاتی سکه فروشان نقش ببندد.در ساعت 11 قبل از ظهر دیروز قیمت سکه تا 684 هزار تومان هم درمنطقه چهارراه استانبول بر ستون فروش تابلوها نوشته شد. نرخ دلار در این ساعت البته 1785 تومان بود.
با گذشت زمان و اعلام این خبر که سکه‌های با تعداد بیش از 100 عدد را در شعب نمی‌توان دریافت کرد و باید به مناطق سرپرستی مراجعه کرد و انتشار خبراخلال در سامانه بانک مرکزی در روز اول قیمت سکه تا ساعت 2 بعداز ظهر به سطح 706 هزارتومان هم رسید. این قیمت مجددا با عبور زمان از ساعت 3 بعد از ظهر دوباره تا 695 تومان افت کرد.در این زمان قیمت دلار آمریکا به 1800 تومان رسید. تا زمان تنظیم این خبر قیمت در این حد باقی ماند اما شرایط ناپایدار بازارممکن است قیمت سکه را مجددا دچار نوسان کند. تلاش برای برطرف ساختن مشکلات موجود در سامانه بانک مرکزی و پرتال اعلام شده برای از سرگیری تحویل سکه‌ها از روز چهارشنبه، قطعا قیمت‌ها را منفی می‌کند در غیر این صورت بی‌اعتمادی در بازار تثبیت شده و سکه روند افزایشی را دوباره از سر خواهد گرفت.رقص قیمت‌ها در تابلو سکه فروشان با گذر لحظه‌ها طی 4 ساعت نشان داد که آرامش ایجاد شده در بازار از اوایل اسفند که به بهانه ورود سکه‌های پیش‌فروش شده در 29 فروردین بر قرار شده بود، کاملا شکننده است و بازار بر سر قیمت شوخی ندارد. برخی از کارشناسان معتقدند که قیمت سکه در بازار نقدی از سطوح فعلی کاهش بیشتری نمی‌کند. برخی نیز افت قیمت را در صورت تحویل به موقع و ورود این سکه‌ها به بازار البته امکان‌پذیر می‌دانند.
بر اساس دلار 1800 تومانی و نرخ 1655 دلاری بعدازظهر دیروز هر اونس طلا برای تحویل فوری در بازار‌های بین‌المللی، ارزش طلای موجود در سکه تقریبا 700 هزارتومان است. براین میزان اگر 35 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده و مبالغی دیگر بابت کارمزدها و مواردی چون حق‌الضرب را نیز بیفزاییم، قیمت سکه در کف قیمت از 745 هزار تومان پایین‌تر نمی‌آید. لذا افت قیمت آن از سطوح فعلی امکان خروج از چرخه معاملات داخل کشور را محتمل خواهد کرد. در بازار داخلی نیز از هم‌اکنون برخی برای ساخت پایه انگشتری و جواهرات با عیار به مراتب بیشتر از 18 عیار، سکه‌های بهار آزادی را ذوب می‌کنند.
سایر قیمت‌ها در بازار دیروز
علاوه بر نوسان قیمت سکه در نخستین روز تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده، قیمت سکه طرح قدیم نیز دیروز در برخی ساعات 710 هزارتومان و سکه طرح جدید 701 هزار تومان قیمت خورد.نیم سکه و ربع سکه البته وضعیت باثبات‌تری داشتند. نیم سکه 355 هزار تومان و ربع سکه 185 هزار تومان به قیمت رسیدند که نسبت به روز دوشنبه افزایش قابل‌توجهی داشتند. تا قبل از ظهر قیمت خرید و فروش نیم سکه و ربع سکه کاملا به طور مشخص بر تابلو‌ها درج شده بود، اما سکه طرح جدید و قدیم تا مدت‌ها قیمت نداشت. در گذر خیابان فردوسی البته برخی کاملا ستون‌های جداول معاملاتی را خالی رها کرده بودند تا قیمت‌های لحظه‌ای را به مشتری اعلام کنند.در بازار طلا نیز قیمت هر گرم طلای 18 عیار و مثقال طلای 17 عیار هم از شرایط دیروز تاثیر پذیرفت و با نوسان همراه بود.هر مثقال طلای 17 عیار بین 308 هزار و 700 تومان تا 307 هزار تومان در نوسان بود. از این رو قیمت هر گرم طلای 18 عیار خام (بدون اجرت ساخت، مالیات بر ارزش افزوده و سود و کارمزد) از 71 هزار تومان بالاتر رفت که البته با نوساناتی نیز همراه بود.
در بازار ارز
قیمت دلار آمریکا در یک محدوده 15 تومان نوسان داشت و از 1785 تومان تا 1800 تومان به طور متفاوت در تابلو‌ها خودنمایی می‌کرد. قیمت یورو اما همچون روزهای اخیر در سطح 2400 تومان جا خوش کرده و بدون تغییر باقی مانده است. پوند انگلیس نیز روی رقم 2950 تومان ثابت ماند. درهم امارات هم اگرچه از سوی برخی 495 تومان اعلام شده بود اما برخی صرافان قیمت آن را تا 510 تومان بالا بردند که البته نسبت به روز دوشنبه تغییری نداشت. با گم شدن قیمت‌ها در بازار ارز و سکه و افزایش انتظارات برای تغییر قیمت‌ها در شرایطی مانند دیروز و روزهای آتی رسیدن به یک رده قیمتی ثابت که بتواند حداقل تا 3 روز بدون تغییر باقی بماند شرایطی مطلوب و البته دست نیافتنی است.
طلا در بازار‌های جهانی
قیمت طلا در بازارهای جهانی دیروز در مسیر افزایشی قرار گرفت. تا ساعت تنظیم این خبر از 1655 دلار هم گذشت که نسبت به نرخ غروب دوشنبه حداقل 5 دلار افزایش داشت. از بازارهای مالی جهانی خبر رسید که استقبال از اوراق قرضه اسپانیا ارزش یورو در مقابل دلار آمریکا را بالا برده و تقویت آن موجب بالا رفتن ارزش طلا شد. این شرایط البته قیمت نفت در بازارهای جهانی را تا محدوده 104 دلار بالا برد.
برابری یورو در مقابل دلار آمریکا تا 3155/1 افزایش یافت. برابری پوند نیز در مقابل آن تا مرز6/1 تقویت شد و دلار در بازار‌های جهانی در موقعیت تنزل قرار گرفت.
مطالب بیشتر را در صفحه بورس کالا (15) بخوانید.