در حالی که فعالان بورس تهران، روزهای کسالت‌بار رکود را در بازار سهام نظاره می‌کنند، بررسی از منظر تحلیل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که فارغ از نوسانات روزمره به بررسی چشم‌انداز پیش روی این بازار بپردازند. در این راستا، تحلیلگرانی که از ابزار نمودار برای پیش‌بینی استفاده می‌کنند معتقدند که پس از صعود پرشتاب بورس در سال‌های 88 و 89،‌ از فروردین‌ماه سال‌جاری بازار سهام از روند رشد خود خارج شده و وارد فاز اصلاح قیمتی گشته است. با این وجود، اغلب کارشناسان، افت شدیدتر قیمت‌های سهام را در آینده بعید دانسته و از در پیش بودن یک روند صعودی دیگر سخن می‌گویند.

تکنیکالیست‌ها از چشم‌انداز دماسنج بازار سهام سخن می‌گویند
آینده بورس تهران از دریچه تحلیل
گروه بورس- علیرضا باغانی: «صحبت از شاخص بورس است یعنی حساس‌ترین علامت برای فعالان بازار سرمایه ایران...»
سهامداران، معامله‌گران و فعالان بازار سرمایه هر روز با ملاک قرار دادن وضعیت شاخص بورس، منفی یا مثبت بودن بازار را ارزیابی کرده و براساس تغییرات آن به ترسیم نقشه راه فعالیت خود در بورس تهران می‌پردازند.
اما در شرایطی که شاخص‌های بورس در سراسر دنیا عنوان مهم‌ترین ملاک قابل اعتماد برای تشخیص وضعیت بازارهای مالی به شمار می‌روند، برخی تحلیلگران بازار سرمایه با توجه به تغییرات به وجود آمده در نحوه محاسبه شاخص کل، آن را ملاک قابل اتکایی برای تحلیل شرایط بورس تهران نمی‌دانند.
اما شاخص بورس چیست؟ چه چشم‌اندازی برای تحلیل بازار به ما می‌دهد و از منظر تحلیل تکنیکال این نماگر مهم بورس درآینده به کدامین سو می‌رود؟ این پرسش‌هایی است که تحلیلگران بازار سرمایه در گزارش پیش‌رو به آنها پاسخ داده‌‌اند.
نمی‌توان شاخص فعلی را نادیده گرفت
محمد مساح، تکنیکالیست فعال در بازار سرمایه ایران، درباره روند شاخص کل از ابتدای سال جاری تاکنون گفت: از ابتدای سال 90 تاکنون شاخص کل وضعیت مبهمی داشته است یا بهتر است بگوییم که بازار روند مشخصی نداشته و مجموع تغییرات طی هشت ماه گذشته سودآوری قابل قبولی را برای سهامداران ایجاد نکرده است.
وی در برابر این سوال که با توجه به تغییر فرمول محاسبه شاخص از آذر 87، آیا اساسا تحلیل تکنیکال بلند مدت شاخص امکان‌پذیر است؟ گفت: البته هر دوره زمانی مجزا را می‌توان بر روی نمودار تحلیل و بررسی کرد و از این منظر، شاخص کل با فرمول جدید هم در کوتاه‌مدت و هم در روندهای بلندمدت قابل بررسی و پیش‌بینی است. در حقیقت باید گفت که امکان تحلیل شاخص فعلی وجود دارد، اما نکته اساسی اینجاست که ممکن است برخی از اهداف تحلیل‌گر را برآورده نکند. گاهی معامله‌گران مایل هستند که تنها تغییرات قیمت مجموع سهام موجود در بازار یا همان میانگین قیمت بازار را تجزیه و تحلیل کنند. تغییر فرمول اخیر شاخص بورس مانع از انجام تحلیل تکنیکی نمی‌شود، اما باید توجه داشت که خروجی به دست آمده هم بر مبنای «قیمت و بازده نقدی» (و نه تنها قیمت) خواهد بود. به هر صورت باید پذیرفت در حال حاضر میانگین عملکرد بازار به این شکل ارائه می‌شود و نمی‌توان این یگانه شاخص کلیدی را هم نادیده گرفت.
روند افزایشی بلندمدت بازار شکسته شده‌است
مساح درباره مقاومت‌ها و حمایت‌های پیش‌روی شاخص کل گفت: روند بلندمدت شاخص کل از فروردین سال 1388 آغاز شد و بعد از گذشت زمانی حدود دو سال و نیم ماه با سقوط رقم شاخص به زیر 26700 واحد، حدود یک ماه گذشته به پایان رسید. بر این اساس، دو حالت کلی قابل انتظار است؛ یکی این که بازار بدون روند مشخص تنها در یک دامنه حرکت کند و سناریوی دوم که در حال حاضر احتمال کمتری برای آن وجود دارد، قرار گرفتن بازار در روند کاهشی بلندمدت و سقوط به زیر 24000 واحد است.
او افزود: از یک ماه گذشته تاکنون بازار در یک روند کاهشی میان‌مدت قرار گرفته است و ممکن است این وضعیت برای چند هفته ادامه یابد. سطح 25350 و 24500 واحد سطوح تقاضای قوی بازار هستند که احتمال زیادی وجود دارد که در شش ماه آینده این سطوح از نزول بازار جلوگیری کنند. این نکته هم را نباید نادیده گرفت که در کوتاه‌مدت به جز نشانه‌هایی که از کاهش فشار فروش خبر می‌دهند، تغییری در روند کاهشی بازار دیده نمی‌شود و اگر بازار دوباره به بالای 25400 واحد برگشت کند، احتمال اصلاح روند کاهشی یک ماه اخیر مورد انتظار است.
به اعتقاد مساح، در یک جمع بندی باید گفت که بیشترین احتمال آن است که بازار در کوتاه‌مدت روند کاهشی را حفظ کند، اما تا پایان سال 90 احتمالا حرکت بازار در حد فاصل 24500 تا 26500 واحد رقم خواهد خورد. در این میان، اینکه شاخص بتواند به بالای سطح 27000 واحد بازگشت کند یا در زیر 24500 واحد طی شش ماه آینده تثبیت شود از احتمال بسیار کمی برخوردار است. بنابراین سهامداران باید توجه کنند که عملکرد سال 88 و 89 بازار احتمالا تکرار نمی‌شود و نشانه‌های تکنیکی از ضعف تقاضای بازار خبر می‌دهند.
این تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص روش موج شماری در تحلیل تکنیکال نیز توضیح داد: روش تحلیل موج الیوت به عنوان یک نظریه می‌تواند مدنظر باشد، اما به دلیل این که انتقادات زیادی را در طی سال‌های اخیر با خود همراه داشته، کاملا قابل استناد نیست و ممکن است پس از موج شماری بین تحلیل‌گران اتفاق نظر وجود نداشته باشد. همچنین پس از بررسی موج حرکت‌های بازار، سناریوهای مختلفی پیش می‌آید که من ترجیج می‌دهم وارد این مبحث نشوم.
مساح در برابر این پرسش که از نظر شما چشم‌انداز بلند مدت شاخص از منظر تکنیکال چیست؟ ‌گفت: همانطور که پیش از این اشاره کردم، روند افزایشی بلندمدت بازار یک ماه گذشته به پایان رسید و تا زمانی که بازار دوباره در بالای 26700 واحد تثبیت نشود، بیشترین احتمال آن است که در بلندمدت (یعنی شش ماه تا یک سال آینده) بازار در یک دامنه بین 24000 تا 26500 واحد تغییر کند. اگر بازار بتواند در سطح 25300 یا 24500 واحد بازگشت کند، احتمال زیادی هست که فشار عرضه دوباره در حول و حوش 26500 واحد شروع شود. نکته مهم آن است که تثبیت شاخص کل در زیر 25000 واحد تایید‌کننده این موضوع است که روند کاهشی بلندمدتی در جریان خواهد بود و در این صورت برای شش ماه تا یک سال نباید انتظار بازدهی قابل توجهی از بورس داشت. بنابراین، در شرایط فعلی معامله‌گران انتظار سودآوری خارق‌العاده مانند سال‌های قبل را از بازار سرمایه ندارند، زیرا از یک سو کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی و افزایش قیمت طلا و سکه جذابیت سهام را تنزل داده و از سوی دیگر، رکود نسبی حاکم بر اقتصاد جهانی مانع از ترقی قیمت فلزات پایه شده است، اما به نظر من، اگرچه غالب شرکت‌ها از روند اخیر قیمت ارز و پایداری نسبی قیمت‌های جهانی سود برده‌اند، اما نرخ رشد آنها متناسب با انتظارات بازار و ریسک‌های موجود نیست.
تغییر فرمول شاخص و دشواری‌های تحلیل
اما فرید هلالات دیگر تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است: شاخص کل پس از بازار مثبت و هیجانی که اوایل بهار 1390 به پایان رسید، از دیدگاه میان مدت نوساناتی جانبی و از دیدگاه کوتاه مدت، روندی نزولی را در پیش گرفته است.
وی به نقد تغییرات به وجود آمده در محاسبه شاخص پرداخت و افزود: هدف از تحلیل شاخص کل به لحاظ تکنیکال، بررسی شرایط کلی بازار و یافتن مهم‌ترین محدوده‌های سقف و کف بورس اوراق بهادار تهران است، اما در این خصوص با مشکلاتی مواجه هستیم. اول آنکه به دنبال تغییر در فرمول شاخص کل در سال 87 اساسا روند بلند شاخص به لحاظ تکنیکال قابل پیگیری نیست. این در حالی است که با توجه به قرار گرفتن سود نقدی در فرمول شاخص، اساسا شاخص دیگر صرفا بر اساس نوسان قیمت نیست و همان طور که می‌دانیم تحلیل تکنیکال علمی است که به بررسی هدف قیمت یک واحد از یک بازار مالی می‌پردازد؛ با این وصف، شاخص کل به نوعی «شاخص بازده» است و طبعا تحلیل در یک نمودار تعدیل شده نمی‌تواند نتایج قابل اطمینانی از منظر تکنیکال به دنبال داشته باشد.
هلالات با بیان اینکه به دلیل تعدیل شده بودن شاخص امکان تحلیل مناسب آن خصوصا در فصل مجامع وجود ندارد، افزود: در این شرایط، استفاده از ابزارهای تکنیکی نتایج مطلوب و قابل اطمینانی به دنبال نخواهد داشت.
منتظر شکست حمایت 24 هزار واحدی نباشید
این تحلیلگر بازار سرمایه پیش‌بینی خود از وضعیت شاخص کل را این گونه عنوان کرد: چنانچه شاخص به افت بیشتر ادامه داده و به مرز روانی 25000 نفوذ نماید، حمایت 24600 واحد و باند حمایتی 24000 – 24270 واحد حمایت‌های بعدی هستند که در این میان مهم‌ترین سطح 24000 واحد است. احتمال شکسته شدن 24000 واحد رو به پایین ضعیف است. با توجه به اینکه اغلب سهام بزرگ بازار نیز در محدوده‌های ارزنده‌ای قرار دارند بنابراین، افت سنگین و شکسته شدن 24000 واحد، تنها زمانی امکان‌پذیر است که شرایطی نگران‌کننده‌تر از آنچه که امروز با آن مواجه هستیم، پدید آمده باشد. درعین حال، شکل‌گیری روند صعودی در شاخص تنها در صورت رشد به بالای سطح 25500 واحد امکان‌پذیر خواهد بود.
بگذارید دماسنج بازار استراحت کند
در همین حال، حمیدرضا کاهدی دیگر تحلیلگر تکنیکال بازار سرمایه با بیان اینکه دماسنج بازار وارد فاز استراحت شده است، به تشریح وضعیت شاخص پرداخت و گفت: تقریبا تا ماه فروردین یکی از سیکل‌های صعودی در شاخص کامل شد و از ابتدای ماه اردیبهشت فاز استراحت مربوط به این چرخه آغاز شد که چون سیکل مزبور در طی یک سال ایجاد شده بود، طبیعتا استراحت آن هم بزرگ بوده است. به اعتقاد کاهدی هنوز هم این فاز استراحت تمام نشده است و تا تکمیل آن حداقل یک ماه دیگر زمان لازم است.
وی درباره میزان اعتماد به شاخص فعلی با توجه به تغییرات به وجود آمده در نحوه محاسبه آن در سال 87 گفت: با اینکه با تغییر فرمول، اندازه موج‌ها از حیث میزان جابه‌جایی قیمتی تغییر کرد، اما از حیث زمانی تغییری در این موج‌ها ایجاد نشده است و هنوز هم می‌توان به ساختار زمانی شاخص اعتماد داشت. از جهت مقداری هم ابزارهای معروف اندازه‌گیری مانند فیبوناچی خیلی خوب کار نمی‌کنند و به واسطه این تغییر در قیاس با گذشته دچار اشتباه می‌شوند، البته از حیث چرخه‌های زمانی هم مشکل بزرگی در شاخص بوجود نیامده است.
این تحلیلگر بازار سرمایه در برابر این سوال که با توجه به قرار گرفتن سود نقدی در فرمول محاسبه شاخص آیا باز هم می‌توان از تحلیل تکنیکال برای بررسی روند شاخص استفاده کرد، افزود: چون در نمودارهای قیمت هم همیشه شخصا اعتقاد دارم که باید افزایش سرمایه و سود از نمودار حذف شود، با این کار شاخص مسلما از تحلیل‌پذیری بهتری برخوردار است؛ چراکه قبلا سهمی بعد از افزایش سرمایه یا پرداخت سود در بازار باز می‌شد و باعث افت شاخص می‌شد، در حالی که در واقع زیان برای سرمایه‌گذاران ایجاد نشده بود.
وی درباره وضعیت کنونی شاخص تاکید کرد: شاخص هنوز در فاز استراحت است و انتظار داریم تا بعد از این دوران استراحت، سیکل مثبت جدیدی آغاز شود. محدوده هدف در این دوران استراحت می‌تواند بین دو سطح 24000 تا 24500 واحد قرار گیرد؛ از دید زمانی هم مهم‌ترین مقاومت زمانی در ماه ابتدایی سال میلادی جدید (دی‌ماه) می‌باشد.
کاهدی افزود: فکر می‌کنم که بعد از این فاز استراحت سیکل جدیدی آغاز شود که خود آن موج 5 از ساختار بزرگ‌تری است که تقریبا از زیر 8000 واحد آغاز شد. از آنجایی که در شاخص‌ها موج 5 بزرگ است به نظر می‌رسد که روند پیش‌رو هم از موج‌های بزرگ صعودی بورس تهران باشد. از این رو می‌توان گفت با توجه به تاثیر‌پذیری بالای بازار ما از قیمت‌های جهانی خصوصا فلزات، در بازار جهانی نیز حتما سیکل مثبتی پیش‌رو قرار دارد که بورس تهران را هم با خود بالا می‌کشد.
او درباره چشم‌انداز بلندمدت شاخص بورس از دید تحلیل تکنیکال گفت: اگر شمارش موج‌ها در بلندمدت درست باشد، به این معنا است که پس از تجربه یک صعود بزرگ با اتمام این موج افت قابل توجهی را برای چند سال باید شاهد باشیم که طبیعتا همزمان با سقوط بازارهای مالی دنیا خواهد بود. اما چون موج شماری خیلی قابل اعتماد نیست بهتر است که با مشاهده سیگنال‌های مثبت و منفی که در آینده اتفاق می‌افتند بازار را تحلیل کنیم.