تورم هدفمندی یارانه‌ها چقدر است؟

مهران دبیرسپهری
«معاون نظارت و هماهنگی در سیاست‎های اقتصادی معاون اول رییس‌جمهور، یک سوم تورم موجود را ناشی از اجرای هدفمندی یارانه‌ها دانست. آقامحمدی افزود: تنها حدود 35 درصد از تورم موجود از محل هدفمندی یارانه‌ها ایجاد شده است.»
(دنیای اقتصاد 4/5/90)

اگر تورم در اقتصاد امروز ما به درستی ریشه‌یابی نشود، طبیعی است که برای مقابله با آن هم روش درستی اتخاذ نخواهد شد. در اینجا به دنبال پاسخ به دو سوال هستیم، اول اینکه تورم هدفمندی یارانه‌ها چقدر است و دوم اینکه این تورم ناشی از چیست؟ در پاسخ به سوال اول باید ببینیم شیب تورمی‌در قبل از شروع اجرای طرح هدفمندی چقدر بوده است تا بر اساس آن، نرخ تورم خرداد ماه را به دست آورده و با نرخ واقعی، مقایسه نماییم. همانطور که اعلام شده است نرخ تورم خرداد ماه امسال (یعنی شش ماه پس از اجرای طرح) معادل 4/15 درصد بود. قاعدتا اگر قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا نمی‌شد، شیب تورمی‌ در شش ماه اخیر معادل شش ماه پیش از زمستان 1389 می‌بود. تورم ماهانه در فصول تابستان و پاییز 1389 به طور میانگین 3/1 درصد در ماه بود که اگر این میزان را برای شش ماه بعد در نظر بگیریم، وضعیت تورمی ‌مطابق با جدول شماره 2 خواهد شد، یعنی تورم نقطه به نقطه و میانگین در خرداد 90 به ترتیب معادل 7/16 و 2/13 درصد به دست می‌آمد؛ این در حالی است که در عمل، نرخ‌های فوق معادل 3/22 و 4/15 درصد به دست آمده است. برای معلوم شدن میزان تورم هدفمندی یارانه‌ها کافی است مابه‌التفاوت 2/13 از 4/15 را بر 4/15 تقسیم کنیم که عدد 14/0 به دست خواهد آمد، یعنی 14 درصد تورم موجود، ناشی از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها بوده است. حال ممکن است کسی مدعی شود که تورم واقعی همان تورم نقطه به نقطه می‌باشد نه تورم میانگین. در این صورت پس از محاسبه فوق به عدد 25‌درصد خواهیم رسید؛ یعنی 25 درصد تورم موجود (3/22 درصد) ناشی از هدفمندی یارانه‌ها بوده است.
لذا در هر صورت نمی‌توان 35 درصد تورم را ناشی از طرح هدفمندی دانست و این بزرگ‌نمایی‌ها ما را دچار اشتباه در تصمیم‌گیری خواهد کرد. نکته مهمی‌ که باید اضافه شود این است که قاعدتا شیب تورمی‌ در شش ماه منتهی به پایان پاییز 89 باید کمتر از شش ماه بعد از آن باشد، زیرا رشد نقدینگی افزایشی بوده است، منتهی برای رفع هرگونه شبهه، از در نظر گرفتن افزایش فوق صرف نظر شد و بر عدد 3/1 درصد در ماه، چیزی اضافه نکردیم. اما در پاسخ به سوال دوم، درست است که 14 درصد تورم فعلی ناشی از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها است، اما تورم هدفمندی یارانه‌ها ریشه عمیق‌تری دارد که نباید از آن غافل شد. مشاهده نمودار روند رشد پایه پولی و تورم در سال‌های اخیر (سرمقاله دنیای اقتصاد 22/1/90) نشان می‌دهد که خلق نقدینگی در این سال‌ها به طور کامل اثر تورمی‌خود را تخلیه نکرده و علت آن هم اجرای طرح تثبیت قیمت‌ها در ابتدای برنامه چهارم توسعه بوده است. بنابراین تورم هدفمندی یارانه‌ها ناشی از تاثیر سرکوب شده رشد نقدینگی در شش سال گذشته بود. به عبارت دیگر تورم موجود در ایران، ریشه‌ای صد در صد پولی دارد و غفلت از این معنا نتیجه‌ای جز تکرار اشتباهات گذشته را نخواهد داشت. امید که روزی مسوولان به این نتیجه برسند که هیچ خیری در انتشار پول توسط بانک مرکزی وجود ندارد که هیچ، نتیجه انتشار مزبور چیزی جز فساد و تشدید تورم نیست.