ورس در انتظار سرمایه‌گذاران

  بورس تهران در ادامه روند راکد خود، این هفته را نیز با کاهش 1/0 درصدی شاخص کل و افت محسوس حجم دادوستدها پشت سر گذاشت؛ به این ترتیب میزان زیان سرمایه‌گذاران بازار سهام از ابتدای فصل پاییز تا روز گذشته به طور متوسط به حدود شش درصد رسیده است؛ حاکمیت فضای نزولی در بازار سهام در حالی طی هفته‌های اخیر تداوم یافته است که مطالعه متغیرهای موثر بر وضعیت کلان بورس، از ظهور زیرساخت‌های مناسب برای تغییر روند و بازگشت بازار به روزهای رونق حکایت دارد. در همین راستا، بررسی‌های تحلیلی نشان می‌دهد که عدم توفیق تلاش‌های غرب برای اعمال تحریم‌های جدید شورای امنیت علیه ایران در کنار آرامش نسبی بازارهای نفت و فلزات و تثبیت نرخ دلار در سطوح بالاتر از 1300 تومان زمینه مناسبی جهت افزایش سودآوری بنگاه‌ها و بهبود فضای سرمایه‌گذاری در بازار سهام را فراهم کرده است. در این میان، فعالان بورس بی‌صبرانه به انتظار نشسته‌اند تا عوامل مساعد مزبور تاثیرگذاری جدی خود بر بورس تهران را آشکار کند و معادله رکود مزمن فعلی در بازار سرمایه را برهم بزند.

یک هفته با تیپکس
بازار و انتظار برای بازگشت سرمایه‌گذاران
گروه بورس- شروین شهریاری: بورس تهران در هفته جاری تحت تاثیر فقدان اخبار جدید در پیرامون بازار و نیز تعطیلی عید غدیر، جو آرام و راکدی را تجربه کرد که حاصلی جز افت 1/0 درصدی شاخص کل در بر نداشت.
از نشانه‌های عمق رکود در بازار می‌توان به کاهش قابل ملاحظه حجم دادوستدها اشاره کرد که به عنوان مثال در روز گذشته با حذف معاملات بلوکی بانک‌های انصار و پاسارگاد به سطح قابل تامل کمتر از 15 میلیارد تومان رسیده است. در بعد عوامل تاثیرگذار بر بازار سهام در شرایط کنونی، به عدم توافق غرب با روسیه و چین بر سر پرونده اتمی ایران حائز اهمیت است که در عمل احتمال اعمال تحریم‌های جدید از مسیر شورای امنیت را منتفی ساخته است. از سوی دیگر، در بازارهای جهانی باوجود مشکلات حاد ایتالیا به لحاظ بازپرداخت بدهی‌، جو بازارها از اطمینان نسبی معامله‌گران از حل مشکلات در کوتاه‌مدت حکایت دارد؛ امری که علاوه بر ثبات بازارهای سهام، رشد قیمت نفت و آرامش در بازار فلزات را موجب گشته است. علاوه بر اینها، بازار ارز نیز پس از یک ماه تلاطم، این هفته آرامش مناسبی را تجربه کرد و با تثبیت نرخ فروش دلار در بازار آزاد در محدوده 1335 تومان در کلیه روزهای هفته، احتمال مهار تقاضا و فرو نشستن رشد افسارگسیخته یک ماه اخیر را پیش‌رو قرار داده است. تلفیق عوامل فوق، هرچند به لحاظ زیربنایی شرایط مساعدی را برای فعالان بورس تهران فراهم می‌آورد، اما بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران و برهم خوردن فضای مزمن رکود فعلی طبیعتا نیازمند گذشت زمان خواهد بود.
تحولات مخابرات با چراغ خاموش!
افزایش 12 درصدی تعرفه مکالمات تلفن ثابت که از قرار معلوم در هفته گذشته به شرکت مخابرات ایران ابلاغ شده، مهم‌ترین تحول بزرگ‌ترین شرکت بورس تهران است که گویا در کشاکش روزهای رکود، اهمیت آن نزد فعالان بازار رنگ باخته است. این افزایش تعرفه، با توجه به درآمد حدود 1800 میلیارد تومانی مخابرات از محل خطوط ثابت (که بیش از یک‌چهارم سبد درآمدی شرکت را تشکیل می‌دهد)، می‌تواند به طور بالقوه منجر به افزایش بیش از 10 درصدی سودآوری «اخابر» در مقیاس سالانه شود. از سوی دیگر، آثار تعدیل سود حدود 30 درصدی همراه اول (سودآورترین زیرمجموعه مخابرات) در گزارش شش ماهه نیز تاکنون بر پیش‌بینی سود شرکت مادر اعلام نشده است. با توجه به تاثیرگذاری قابل ملاحظه سهام مخابرات بر بازار و اهمیت رویدادهای اخیر در تغییر سودآوری شرکت، به نظر می‌رسد تسریع در ارسال گزارشات جدید مالی و شفاف‌سازی آخرین وضعیت «اخابر» از اولویت‌های مهم برای سرمایه‌گذاران در مقطع زمانی فعلی باشد. در رویدادی دیگر در این گروه، راه‌اندازی سامانه «کیف پول همراه» که با شماره‌گیری کد *123# برای مشترکان همراه اول قابل دسترسی است، شرکت ارتباطات سیار را در آستانه یک تحول مهم به لحاظ توسعه خدمات و دسترسی به منابع عظیم نقدینگی در صورت موفقیت طرح قرار داده است. این سیستم که به «جیرینگ» موسوم است با خرید سهام بانک انصار از سوی «همراه» و کسب کرسی مدیریتی در آن بانک، می‌تواند همراه اول را علاوه بر غول مخابراتی خاورمیانه به یک شرکت قدرتمند در زمینه تبادلات مالی هم تبدیل کند. سرمایه‌گذاران در این بخش نیز در انتظار شفاف‌سازی سیاست‌های مدیریتی همراه اول در زمینه خرید سهام انصار و آثار عملیاتی شدن پروژه «جیرینگ» هستند که البته تاکنون هیچ گونه اطلاعات جدیدی در این خصوص از سوی مدیریت «همراه» به بازار اعلام نشده است.
دو عرضه اولیه با کارنامه‌های متفاوت
در هفته جاری، بازار سهام برای نخستین بار در سال 90 شاهد تلاش برای عرضه اولیه سهام دو شرکت جدید بود. در روز یکشنبه، سه درصد سهام پتروشیمی کرمانشاه در قیمت 4500 ریال به بازار عرضه شد که به علت مشکلات سهمیه‌بندی هر کد معاملاتی، علی‌رغم اشتیاق حقوقی‌ها، سه میلیون سهم آن بدون خریدار ماند. نکته جالب در این میان، عدم عرضه سهام باقیمانده بر روی میز در روزهای بعدی بود. برخی کارشناسان ترکیب سهامداری شکننده «کرمانشا» و لزوم دقت سهامداران عمده (به ویژه غدیر) جهت حفظ ترکیب مدیریتی را زمینه‌ساز کمبود عرضه سهام از سمت مالکان اصلی می‌دانند. در همین حال، برآوردهای اولیه در مورد این شرکت از امکان تعدیل سود هر سهم به بیش از 1000 ریال در صورت ثبات قیمت اوره (محصول اصلی) حکایت دارد. برآورد بودجه فروش شرکت برای نیمه دوم سال در محدوده 3000 ریال در هر کیلو لحاظ شده که با قیمت‌های روز اوره (5000 ریال در هر کیلو) اختلاف فاحشی دارد. در رویدادی دیگر، عرضه ده درصدی سهام کشتیرانی والفجر دیروز به علت عدم توافق فروشنده مبنی بر واگذاری سهم در قیمت‌های مدنظر بازار انجام نشد.
نکته جالب توجه در عرضه دیروز، اصرار بیشتر خریداران بر کشف قیمت منطقی «حفجر» بود که از هیجانات معمول در روند عرضه‌های اولیه قبلی نشان کمتری داشت. این واکنش سرمایه‌گذاران در صورت تکرار می‌تواند زمینه‌ساز بلوغ بیشتر بازار در مواجهه با فرآیند عرضه‌های اولیه و کمک به عمق بخشیدن بازار سرمایه و اجتناب از عرضه‌های هیجانی (نظیر بیمه دانا) در بورس تهران باشد.
صندوق‌ها؛ بلای جان بازار منفی
مطالعه وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در بازار سهام نشان می‌دهد که همزمان با آغاز دوران رکود بازار از اواخر فروردین‌ماه، ستاره اقبال این نهادهای مالی نوپا نیز رو به افول گذاشته است و این ابزارهای مالی که در روزهای رونق بازار از آنها به عنوان یکی از ارکان مهم جذب نقدینگی به بورس یاد می‌شد، این روزها نقشی معکوس در جهت تشدید رکود بازار ایفا می‌کنند. بررسی روند ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها حاکی از آن است که این نهادها در شش ماه گذشته به طور متوسط حدود نیمی از منابع خود را از دست داده‌اند و با جریان روزافزون خروج منابع، بر وضعیت نقدینگی بازار سهام نیز فشار مضاعفی وارد ساخته‌اند. تمایل مستمر سرمایه‌گذاران به خروج از صندوق‌ها مشکل دیگری را هم ایجاد کرده است و آن، فروش دارایی‌های نقدشونده صندوق‌ها جهت تامین پول متقاضیان خروج و باقی ماندن سهام نسبتا ضعیف‌تر در سبد است که به طور بالقوه می‌تواند به سرمایه‌گذاران موجود هم آسیب وارد کند. در این میان، توقف نمادهای سنگ‌آهنی و مالکان عمده آنها (که بخشی از پرتفولیوی برخی صندوق‌ها را تشکیل می‌دهند) نیز بر ابعاد چالش‌های فعلی افزوده است. بدین ترتیب، مشکلات مزبور که علی‌رغم هشدار کارشناسان در هیاهوی بازار مثبت در سال‌های 88 و 89 به فراموشی سپرده شد، این روزها با شدت بیشتری در حال رخ‌نمایی هستند. تجربه رکود اخیر بورس پس از رونق گذشته و رفتار سرمایه‌گذاران صندوق‌ها نشان می‌دهد که ضرورت تدوین ساز و کارهای دقیق‌تر و ضابطه‌مند کردن ورود و خروج سرمایه‌گذاران از صندوق‌ها (به عنوان مثال از طریق تاسیس صندوق حمایت از صندوق‌ها برای دریافت تسهیلات در شرایط بحرانی) از جمله مواردی است که برای بهینه کردن فعالیت این نهادهای نوپای بازار سرمایه باید در دستور کار نهاد ناظر (سازمان بورس) قرار گیرد.

 در حالی که فعالان بورس تهران، روزهای کسالت‌بار رکود را در بازار سهام نظاره می‌کنند، بررسی از منظر تحلیل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که فارغ از نوسانات روزمره به بررسی چشم‌انداز پیش روی این بازار بپردازند. در این راستا، تحلیلگرانی که از ابزار نمودار برای پیش‌بینی استفاده می‌کنند معتقدند که پس از صعود پرشتاب بورس در سال‌های 88 و 89،‌ از فروردین‌ماه سال‌جاری بازار سهام از روند رشد خود خارج شده و وارد فاز اصلاح قیمتی گشته است. با این وجود، اغلب کارشناسان، افت شدیدتر قیمت‌های سهام را در آینده بعید دانسته و از در پیش بودن یک روند صعودی دیگر سخن می‌گویند.

تکنیکالیست‌ها از چشم‌انداز دماسنج بازار سهام سخن می‌گویند
آینده بورس تهران از دریچه تحلیل
گروه بورس- علیرضا باغانی: «صحبت از شاخص بورس است یعنی حساس‌ترین علامت برای فعالان بازار سرمایه ایران...»
سهامداران، معامله‌گران و فعالان بازار سرمایه هر روز با ملاک قرار دادن وضعیت شاخص بورس، منفی یا مثبت بودن بازار را ارزیابی کرده و براساس تغییرات آن به ترسیم نقشه راه فعالیت خود در بورس تهران می‌پردازند.
اما در شرایطی که شاخص‌های بورس در سراسر دنیا عنوان مهم‌ترین ملاک قابل اعتماد برای تشخیص وضعیت بازارهای مالی به شمار می‌روند، برخی تحلیلگران بازار سرمایه با توجه به تغییرات به وجود آمده در نحوه محاسبه شاخص کل، آن را ملاک قابل اتکایی برای تحلیل شرایط بورس تهران نمی‌دانند.
اما شاخص بورس چیست؟ چه چشم‌اندازی برای تحلیل بازار به ما می‌دهد و از منظر تحلیل تکنیکال این نماگر مهم بورس درآینده به کدامین سو می‌رود؟ این پرسش‌هایی است که تحلیلگران بازار سرمایه در گزارش پیش‌رو به آنها پاسخ داده‌‌اند.
نمی‌توان شاخص فعلی را نادیده گرفت
محمد مساح، تکنیکالیست فعال در بازار سرمایه ایران، درباره روند شاخص کل از ابتدای سال جاری تاکنون گفت: از ابتدای سال 90 تاکنون شاخص کل وضعیت مبهمی داشته است یا بهتر است بگوییم که بازار روند مشخصی نداشته و مجموع تغییرات طی هشت ماه گذشته سودآوری قابل قبولی را برای سهامداران ایجاد نکرده است.
وی در برابر این سوال که با توجه به تغییر فرمول محاسبه شاخص از آذر 87، آیا اساسا تحلیل تکنیکال بلند مدت شاخص امکان‌پذیر است؟ گفت: البته هر دوره زمانی مجزا را می‌توان بر روی نمودار تحلیل و بررسی کرد و از این منظر، شاخص کل با فرمول جدید هم در کوتاه‌مدت و هم در روندهای بلندمدت قابل بررسی و پیش‌بینی است. در حقیقت باید گفت که امکان تحلیل شاخص فعلی وجود دارد، اما نکته اساسی اینجاست که ممکن است برخی از اهداف تحلیل‌گر را برآورده نکند. گاهی معامله‌گران مایل هستند که تنها تغییرات قیمت مجموع سهام موجود در بازار یا همان میانگین قیمت بازار را تجزیه و تحلیل کنند. تغییر فرمول اخیر شاخص بورس مانع از انجام تحلیل تکنیکی نمی‌شود، اما باید توجه داشت که خروجی به دست آمده هم بر مبنای «قیمت و بازده نقدی» (و نه تنها قیمت) خواهد بود. به هر صورت باید پذیرفت در حال حاضر میانگین عملکرد بازار به این شکل ارائه می‌شود و نمی‌توان این یگانه شاخص کلیدی را هم نادیده گرفت.
روند افزایشی بلندمدت بازار شکسته شده‌است
مساح درباره مقاومت‌ها و حمایت‌های پیش‌روی شاخص کل گفت: روند بلندمدت شاخص کل از فروردین سال 1388 آغاز شد و بعد از گذشت زمانی حدود دو سال و نیم ماه با سقوط رقم شاخص به زیر 26700 واحد، حدود یک ماه گذشته به پایان رسید. بر این اساس، دو حالت کلی قابل انتظار است؛ یکی این که بازار بدون روند مشخص تنها در یک دامنه حرکت کند و سناریوی دوم که در حال حاضر احتمال کمتری برای آن وجود دارد، قرار گرفتن بازار در روند کاهشی بلندمدت و سقوط به زیر 24000 واحد است.
او افزود: از یک ماه گذشته تاکنون بازار در یک روند کاهشی میان‌مدت قرار گرفته است و ممکن است این وضعیت برای چند هفته ادامه یابد. سطح 25350 و 24500 واحد سطوح تقاضای قوی بازار هستند که احتمال زیادی وجود دارد که در شش ماه آینده این سطوح از نزول بازار جلوگیری کنند. این نکته هم را نباید نادیده گرفت که در کوتاه‌مدت به جز نشانه‌هایی که از کاهش فشار فروش خبر می‌دهند، تغییری در روند کاهشی بازار دیده نمی‌شود و اگر بازار دوباره به بالای 25400 واحد برگشت کند، احتمال اصلاح روند کاهشی یک ماه اخیر مورد انتظار است.
به اعتقاد مساح، در یک جمع بندی باید گفت که بیشترین احتمال آن است که بازار در کوتاه‌مدت روند کاهشی را حفظ کند، اما تا پایان سال 90 احتمالا حرکت بازار در حد فاصل 24500 تا 26500 واحد رقم خواهد خورد. در این میان، اینکه شاخص بتواند به بالای سطح 27000 واحد بازگشت کند یا در زیر 24500 واحد طی شش ماه آینده تثبیت شود از احتمال بسیار کمی برخوردار است. بنابراین سهامداران باید توجه کنند که عملکرد سال 88 و 89 بازار احتمالا تکرار نمی‌شود و نشانه‌های تکنیکی از ضعف تقاضای بازار خبر می‌دهند.
این تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص روش موج شماری در تحلیل تکنیکال نیز توضیح داد: روش تحلیل موج الیوت به عنوان یک نظریه می‌تواند مدنظر باشد، اما به دلیل این که انتقادات زیادی را در طی سال‌های اخیر با خود همراه داشته، کاملا قابل استناد نیست و ممکن است پس از موج شماری بین تحلیل‌گران اتفاق نظر وجود نداشته باشد. همچنین پس از بررسی موج حرکت‌های بازار، سناریوهای مختلفی پیش می‌آید که من ترجیج می‌دهم وارد این مبحث نشوم.
مساح در برابر این پرسش که از نظر شما چشم‌انداز بلند مدت شاخص از منظر تکنیکال چیست؟ ‌گفت: همانطور که پیش از این اشاره کردم، روند افزایشی بلندمدت بازار یک ماه گذشته به پایان رسید و تا زمانی که بازار دوباره در بالای 26700 واحد تثبیت نشود، بیشترین احتمال آن است که در بلندمدت (یعنی شش ماه تا یک سال آینده) بازار در یک دامنه بین 24000 تا 26500 واحد تغییر کند. اگر بازار بتواند در سطح 25300 یا 24500 واحد بازگشت کند، احتمال زیادی هست که فشار عرضه دوباره در حول و حوش 26500 واحد شروع شود. نکته مهم آن است که تثبیت شاخص کل در زیر 25000 واحد تایید‌کننده این موضوع است که روند کاهشی بلندمدتی در جریان خواهد بود و در این صورت برای شش ماه تا یک سال نباید انتظار بازدهی قابل توجهی از بورس داشت. بنابراین، در شرایط فعلی معامله‌گران انتظار سودآوری خارق‌العاده مانند سال‌های قبل را از بازار سرمایه ندارند، زیرا از یک سو کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی و افزایش قیمت طلا و سکه جذابیت سهام را تنزل داده و از سوی دیگر، رکود نسبی حاکم بر اقتصاد جهانی مانع از ترقی قیمت فلزات پایه شده است، اما به نظر من، اگرچه غالب شرکت‌ها از روند اخیر قیمت ارز و پایداری نسبی قیمت‌های جهانی سود برده‌اند، اما نرخ رشد آنها متناسب با انتظارات بازار و ریسک‌های موجود نیست.
تغییر فرمول شاخص و دشواری‌های تحلیل
اما فرید هلالات دیگر تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است: شاخص کل پس از بازار مثبت و هیجانی که اوایل بهار 1390 به پایان رسید، از دیدگاه میان مدت نوساناتی جانبی و از دیدگاه کوتاه مدت، روندی نزولی را در پیش گرفته است.
وی به نقد تغییرات به وجود آمده در محاسبه شاخص پرداخت و افزود: هدف از تحلیل شاخص کل به لحاظ تکنیکال، بررسی شرایط کلی بازار و یافتن مهم‌ترین محدوده‌های سقف و کف بورس اوراق بهادار تهران است، اما در این خصوص با مشکلاتی مواجه هستیم. اول آنکه به دنبال تغییر در فرمول شاخص کل در سال 87 اساسا روند بلند شاخص به لحاظ تکنیکال قابل پیگیری نیست. این در حالی است که با توجه به قرار گرفتن سود نقدی در فرمول شاخص، اساسا شاخص دیگر صرفا بر اساس نوسان قیمت نیست و همان طور که می‌دانیم تحلیل تکنیکال علمی است که به بررسی هدف قیمت یک واحد از یک بازار مالی می‌پردازد؛ با این وصف، شاخص کل به نوعی «شاخص بازده» است و طبعا تحلیل در یک نمودار تعدیل شده نمی‌تواند نتایج قابل اطمینانی از منظر تکنیکال به دنبال داشته باشد.
هلالات با بیان اینکه به دلیل تعدیل شده بودن شاخص امکان تحلیل مناسب آن خصوصا در فصل مجامع وجود ندارد، افزود: در این شرایط، استفاده از ابزارهای تکنیکی نتایج مطلوب و قابل اطمینانی به دنبال نخواهد داشت.
منتظر شکست حمایت 24 هزار واحدی نباشید
این تحلیلگر بازار سرمایه پیش‌بینی خود از وضعیت شاخص کل را این گونه عنوان کرد: چنانچه شاخص به افت بیشتر ادامه داده و به مرز روانی 25000 نفوذ نماید، حمایت 24600 واحد و باند حمایتی 24000 – 24270 واحد حمایت‌های بعدی هستند که در این میان مهم‌ترین سطح 24000 واحد است. احتمال شکسته شدن 24000 واحد رو به پایین ضعیف است. با توجه به اینکه اغلب سهام بزرگ بازار نیز در محدوده‌های ارزنده‌ای قرار دارند بنابراین، افت سنگین و شکسته شدن 24000 واحد، تنها زمانی امکان‌پذیر است که شرایطی نگران‌کننده‌تر از آنچه که امروز با آن مواجه هستیم، پدید آمده باشد. درعین حال، شکل‌گیری روند صعودی در شاخص تنها در صورت رشد به بالای سطح 25500 واحد امکان‌پذیر خواهد بود.
بگذارید دماسنج بازار استراحت کند
در همین حال، حمیدرضا کاهدی دیگر تحلیلگر تکنیکال بازار سرمایه با بیان اینکه دماسنج بازار وارد فاز استراحت شده است، به تشریح وضعیت شاخص پرداخت و گفت: تقریبا تا ماه فروردین یکی از سیکل‌های صعودی در شاخص کامل شد و از ابتدای ماه اردیبهشت فاز استراحت مربوط به این چرخه آغاز شد که چون سیکل مزبور در طی یک سال ایجاد شده بود، طبیعتا استراحت آن هم بزرگ بوده است. به اعتقاد کاهدی هنوز هم این فاز استراحت تمام نشده است و تا تکمیل آن حداقل یک ماه دیگر زمان لازم است.
وی درباره میزان اعتماد به شاخص فعلی با توجه به تغییرات به وجود آمده در نحوه محاسبه آن در سال 87 گفت: با اینکه با تغییر فرمول، اندازه موج‌ها از حیث میزان جابه‌جایی قیمتی تغییر کرد، اما از حیث زمانی تغییری در این موج‌ها ایجاد نشده است و هنوز هم می‌توان به ساختار زمانی شاخص اعتماد داشت. از جهت مقداری هم ابزارهای معروف اندازه‌گیری مانند فیبوناچی خیلی خوب کار نمی‌کنند و به واسطه این تغییر در قیاس با گذشته دچار اشتباه می‌شوند، البته از حیث چرخه‌های زمانی هم مشکل بزرگی در شاخص بوجود نیامده است.
این تحلیلگر بازار سرمایه در برابر این سوال که با توجه به قرار گرفتن سود نقدی در فرمول محاسبه شاخص آیا باز هم می‌توان از تحلیل تکنیکال برای بررسی روند شاخص استفاده کرد، افزود: چون در نمودارهای قیمت هم همیشه شخصا اعتقاد دارم که باید افزایش سرمایه و سود از نمودار حذف شود، با این کار شاخص مسلما از تحلیل‌پذیری بهتری برخوردار است؛ چراکه قبلا سهمی بعد از افزایش سرمایه یا پرداخت سود در بازار باز می‌شد و باعث افت شاخص می‌شد، در حالی که در واقع زیان برای سرمایه‌گذاران ایجاد نشده بود.
وی درباره وضعیت کنونی شاخص تاکید کرد: شاخص هنوز در فاز استراحت است و انتظار داریم تا بعد از این دوران استراحت، سیکل مثبت جدیدی آغاز شود. محدوده هدف در این دوران استراحت می‌تواند بین دو سطح 24000 تا 24500 واحد قرار گیرد؛ از دید زمانی هم مهم‌ترین مقاومت زمانی در ماه ابتدایی سال میلادی جدید (دی‌ماه) می‌باشد.
کاهدی افزود: فکر می‌کنم که بعد از این فاز استراحت سیکل جدیدی آغاز شود که خود آن موج 5 از ساختار بزرگ‌تری است که تقریبا از زیر 8000 واحد آغاز شد. از آنجایی که در شاخص‌ها موج 5 بزرگ است به نظر می‌رسد که روند پیش‌رو هم از موج‌های بزرگ صعودی بورس تهران باشد. از این رو می‌توان گفت با توجه به تاثیر‌پذیری بالای بازار ما از قیمت‌های جهانی خصوصا فلزات، در بازار جهانی نیز حتما سیکل مثبتی پیش‌رو قرار دارد که بورس تهران را هم با خود بالا می‌کشد.
او درباره چشم‌انداز بلندمدت شاخص بورس از دید تحلیل تکنیکال گفت: اگر شمارش موج‌ها در بلندمدت درست باشد، به این معنا است که پس از تجربه یک صعود بزرگ با اتمام این موج افت قابل توجهی را برای چند سال باید شاهد باشیم که طبیعتا همزمان با سقوط بازارهای مالی دنیا خواهد بود. اما چون موج شماری خیلی قابل اعتماد نیست بهتر است که با مشاهده سیگنال‌های مثبت و منفی که در آینده اتفاق می‌افتند بازار را تحلیل کنیم.

بورس تهران که این روزها گویا قصد بهبود و بازگشت به مدار تعادل را ندارد، دیروز برای سومین روز معاملاتی پیاپی شاهد عقب‌نشینی عمومی قیمت سهام بود. به این ترتیب با کاهش یک درصدی شاخص بورس، در روز گذشته میزان افت بازار در هفته جاری به رقم سنگین 5/2 درصد رسید. کارشناسان در واکاوی دلایل این رفتار بازار، حضور کمرنگ سهامداران عمده و نهادهای حقوقی در جهت حمایت از بورس، فرا رسیدن موعد انتشار گزارش آژانس انرژی اتمی و دخالت‌های دولتی در زمینه تحمیل هزینه‌های جدید به تولیدکنندگان سنگ‌آهن و فولادسازان را از جمله عوامل اصلی حاکمیت فضای منفی بر بازار سرمایه کشور قلمداد می‌کنند.

کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» دلایل رکود بازار را مطرح کردند
خزان از بورس رخت برمی‌بندد؟
گروه بورس- اعظم شریفی: این روزها فعالان بازار سرمایه حجم معاملات پایین، صف‌های فروش، رنگ قرمز شاخص و در نهایت کم‌فروغی و بی‌رونقی بورس تهران را به نظاره نشسته‌اند.
از طرفی عوامل تعیین‌کننده وضعیت اقتصادی شرکت‌های بورس تهران تغییر چندانی نکرده است و از طرفی دیگر، جامعه 5/4 میلیون نفری سهامداران کشور روزانه شاهد از میان رفتن سرمایه‌های خود با شتاب نسبتا زیادی هستند.
در این شرایط که تعداد متغیرهای تاثیرگذار بر وضعیت بازار بسیار زیاد شده و هیچ یک از آنها هم تصویر روشنی حداقل در کوتاه‌مدت پیش‌روی بورس نمی‌گذارد، تحلیل شرایط بازار کار دشواری به شمار می‌رود.
در گزارش پیش‌رو سه تحلیلگر بازار سرمایه دلایل مختلفی را برای افت بازار عنوان می‌کنند.
این کارشناسان بیم سرمایه‌گذاران از دخالت دولت در وضعیت سودآوری شرکت‌ها (درست مثل اتفاقی که در سنگ‌آهنی‌ها رخ داد)، بی‌تفاوتی حقوقی‌ها برای حضور پررنگ در بازار به دلیل درگیر بودن برخی مدیران در جریان اختلاس بزرگ، رشد بی‌رویه قیمت سهام در سال گذشته و مسائل سیاسی حوزه بین‌الملل را به عنوان دلایل حکمفرمایی شرایط نزولی بر بازار کنونی بیان می‌کنند. کارشناسان همچنین توصیه‌هایی را برای سهامداران برای مدیریت سرمایه خود در اوضاع فعلی مطرح کرده‌اند.
سایه سنگین نگرانی‌های غیراقتصادی بر بازار
بهروز شهدایی، کارشناس ارشد بازار سرمایه در بررسی علل رکود بازار، روند گذشته شاخص بورس تهران را مورد توجه قرار داد و گفت: سال گذشته در چنین روزهایی بازار سرمایه شاهد رشد بی‌سابقه‌ای بود که همگان را به خوشحالی واداشته بود. اما هیچ یک از مسوولان و مدیران بازار این پرسش را مطرح نکردند که دلیل رشد شتابان و ثبت رکوردهای جدید در بازار چیست؟ وی افزود: با نگاهی به موارد مطرح شده در آن زمان می‌بینیم، تنها از سوی مدیران توجیهاتی مطرح شد که به دنبال بزرگنمایی و تبلیغ رشد شاخص بود و نمی‌توانست دلایل دقیق رونق بورسی تهران را به درستی توضیح دهد.
شهدایی ادامه داد: این در حالی است که در سال جاری، شاخص بازدهی چندانی نداشته و تنها در یک دامنه مشخص رفت و برگشت می‌کند. وی با بیان اینکه ریسک‌های موجود مانع از افزایش بازدهی بورس است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر توجیهاتی نظیر گزارش آژانس، رقابت‌های جناحی و درگیری‌های سیاسی منطقه‌ای برای ریزش بازار وجود دارد. شهدایی تاکید کرد: وضعیت فعلی بورس از درون بازار سرمایه نشات نمی‌گیرد، بلکه عناصری وجود دارند که بر کلیت وضع بورس تاثیرگذار هستند. در همین حال باید توجه داشت بخشی از این ریزش به افزایش بی‌رویه قیمت‌ها در سال گذشته مربوط می‌شود.
این فعال بازار سرمایه در ادامه بیان کرد: رشد باورنکردنی بازار در سال گذشته به دلیل این بود که فرصت دیگری برای سرمایه‌گذاری وجود نداشت. در یک اقتصاد باز، سرمایه‌ها بدون محدودیت‌ در بازارهای مختلف حرکت می‌کنند؛ این در حالی است که این امکان در بازارهای موازی بورس در سال گذشته به دلیل مدیریت دولتی وجود نداشت تا فضایی برای کسب بازدهی متناسب با سرمایه‌گذاری پیش‌روی افراد باشد.
وی افزود: در حال حاضر علاوه بر رشد بی‌رویه شاخص در گذشته، عناصر دیگری در رکود بازار دخیل شده است. بازار برای رشد پایدار نیاز به امنیت سیاسی دارد. زیرا از حیث وضعیت اقتصادی شرکت‌ها، پتانسیل و زمینه‌های کافی برای رشد وجود دارد. بر این اساس، تنها پارامتری که می‌تواند پتانسیل رشد قیمت‌ سهام را دوباره از قوه به فعل تبدیل کند، فراهم آوردن فضای مساعد پیرامونی برای بازار است.
این فعال بازار سرمایه افزود: درست است که بازار در دوره‌های کوتاه‌مدت با مسائلی نظیر گزارش آژانس اتمی و اتفاقات منطقه‌ای مواجه شده اما به طور کلی حساسیت‌ سرمایه‌گذاران نسبت به وقایع منفی بالا رفته است؛ بنابر آنچه این روزها مشاهده می‌شود اصطلاح واکسینه شدن بازار نسبت به وقایع سیاست بین‌الملل که در گذشته توسط برخی مطرح می‌شد، کاملا بی‌اساس است. شهدایی سپس به نقش سهامداران عمده اشاره و تصریح کرد: بازار سرمایه ایران در اختیار مجموعه‌هایی است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دولتی هستند و در مواقع بحرانی، به فروش گسترده سهام اقدام نمی‌کنند و حتی خریدار روزهای منفی بازار نیز هستند. شهدایی افزود: در حال حاضر یک خبر آرامش‌بخش نظیر اخبار خوب از آژانس و بهبود تعاملات منطقه‌ای می‌تواند اطمینان را به بازار برگرداند. این فعال بازار سرمایه خاطرنشان کرد: تنها نباید در هنگام ریزش بازار به دنبال دلایل این موضوع بود، بلکه رشد غیرمنطقی نیز موضوعی هشداربرانگیز است. بنابراین، مسوولان همواره باید در نظر داشته باشند که میزان رشد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی و تورم به صورتی منطقی در افزایش قیمت سهام منعکس شود تا از پیدایش حباب و تبعات بعدی آن اجتناب گردد.
دخالت‌های دولت؛ عامل سلب اعتماد از بورس
از سوی دیگر، یک کارشناس بازار سرمایه با اشاره به حساسیت‌های کنونی بورس تهران اظهار کرد: در چند هفته اخیر خبرهای بد اقتصادی به سرمایه‌گذاران مخابره شده است. به طور مثال، اخباری که از سه هفته پیش بازار سرمایه را حول محور سنگ‌آهن و فولاد درگیر کرده است، در واقع 12 تا 20 درصد بازار را به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار داده است. به اعتقاد وی موضوعاتی از این قبیل علاوه بر آنکه کاهش سود شرکت‌ها را در پی دارد، بلکه سهامداران را متوجه ریسک جدیدی در بازار کرده است. بختیاری خاطرنشان کرد: در حال حاضر بازار نگران این است که اگر دولت کسری بودجه بیاورد به سراغ شرکت‌هایی می‌آید که توان جبران این کسری‌ها را دارند و با تحمیل هزینه‌ها بر آنها این آسیب جدی را به سهامداران وارد می‌کند. این اخبار موجب کاهش انتظارات سودآوری سهامداران و در نتیجه افت P/E در کلیت بازار خواهد شد. از سوی دیگر، گروه بانکداری بورس نیز درگیر پرونده اختلاس سه هزار میلیاردی شده که ابهامات اساسی پیش روی بازار گذاشته است.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: تمامی این موارد باعث شده اوراق مشارکت که بدون ریسک‌ خاص، سود قابل توجهی پرداخت می‌کند، جذابیت دوچندانی داشته باشد. بر این اساس می‌توان گفت بازارهای موازی بورس نظیر اوراق مشارکت، سکه و ارز در حال جذب سرمایه هستند. این در حالی است که مطرح شدن دوباره بحث‌های سیاسی و تحریم‌های بین‌المللی نیز در رکود بورس تهران مزید بر علت شده است.
بختیاری درخصوص چگونگی بازگشت رونق به بورس تهران گفت: شفاف‌سازی در شرکت‌ها مهم‌ترین عامل در بازگرداندن اعتماد به سهامداران و سرمایه‌‌گذاری‌های جدید است.
در این راستا دولت باید یک بار برای همیشه تکلیف بهره مالکانه و فرمول نرخ‌گذاری فروش سنگ‌آهن به فولادی‌ها و قیمت‌گذاری‌ها را با قراردادهای بلندمدت مشخص کند تا هر سال سهامداران با این موضوعات دست و پنجه نرم نکنند. نوسانات نرخ ارز نیز یکی دیگر از موضوعات پیش‌روی سهامداران و شرکت‌ها است که دخالت دولت در این بازار و تصمیمات ناگهانی به شدت گروه‌های صادرکننده و واردکننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی تاکید کرد: طی سال گذشته رکود بازارهای موازی موجب می‌شد با تمامی این ابهامات، سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه ورود پیدا کنند؛ اما اکنون توجه بازار به نقاط منفی جلب شده است؛ به عنوان مثال هنوز کسی نمی‌داند محصولات پتروشیمی اجازه تعیین قیمت در بورس کالا دارند؟ یا سرنوشت آزادسازی قیمت خودرو چه خواهد شد؟
این در حالی است که شرکت‌های درگیر در این صنایع، سهامداران قابل توجهی دارند که نگران از شرایط موجود در انتظار تعیین تکلیف هستند.
بختیاری در پایان افزود: شکستن P/E بازار اتفاق منفی نیست به شرط اینکه شرایط روانی از کنترل خارج نشود تا نقطه تعادل جدیدی در بازار برای بازگشت قیمت‌ها ایجاد شود.
زمان خرید برای دوراندیشان فرا رسیده است
یک تحلیلگر ارشد دیگر بازار نیز با اشاره به شرایط رکودی بورس، گفت: رکود فعلی صرفا تحت تاثیر بحث‌های سیاسی است که به دفعات طی چند سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم.
محمد اقبال‌نیا افزود: در موارد مشابه نیز افرادی که دوراندیش بودند در دوره‌های رکودی خریدهای خوبی انجام دادند؛ در حال حاضر هم بازار در بعضی سهام شاهد P/E بسیار پایین و ارزنده‌ای است که برای سرمایه‌گذاری میان‌مدت و کوتاه‌مدت بازدهی جذابی خواهد داشت که از بازارهای ارز و طلا بالاتر است.
وی ادامه داد: اگر به هر ترتیبی فشار مباحث سیاسی کاهش یابد یا اینکه مدیران دولتی و بانک‌ها که تحت تاثیر پرونده اختلاس درگیر هستند از بلاتکلیفی خارج شوند، بازار از رکود خارج می‌شود؛ زیرا حقوقی‌ها به عنوان خریداران سنتی بازار در این روزها، هم به دلیل مسائل اخیر کمتر وارد می‌شوند تا با جمع‌آوری سهام به حرکت دوباره بازار کمک کنند.
اقبال‌نیا تاکید کرد: در کنار تمامی این موارد به نظر می‌رسد پس از افزایش ناگهانی قیمت‌ها در ابتدای امسال به صورت کاملا هیجانی وارد رکود شده‌ایم.این در حالی است که با توجه به گزارش‌های مناسب 6 ماهه، افت P/E کنونی بازار ناشی از زیاده‌روی در ارزیابی شدت اخبار منفی است.
از سوی دیگر، بخش زیادی از تقاضای خرید بازار که از طرف نهادهای دولتی و شبه‌دولتی نظیر صندوق‌ها و بانک‌ها صادر می‌شد هم در حال حاضر متوقف شده است زیرا مدیران این بخش‌ها درگیر مسائل دیگری هستند و قدرت تصمیم‌گیری ندارند.
اقبال‌نیا درخصوص بازارهای موازی و جذب سرمایه در این بخش‌ها نیز گفت: هرچند بازار ارز و طلا جذابیت‌های زیادی را برای سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد، اما واقعیت این است که در بورس تهران جایگزین‌های بسیار بهتری برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که می‌تواند از بازارهای موازی بازدهی بیشتری را به ارمغان آورد. این در حالی است که بانک مرکزی با سیاست‌های کنترل‌کننده همواره بازار ارز و طلا را رصد می‌کند و توان دخالت در این بازارها را برای محدود کردن افزایش و کاهش ناگهانی دارد.
اقبال‌نیا در پایان یادآور شد که حتی با فرض سناریوی افزایشی برای نرخ ارز، سرمایه‌گذاران از خرید سهام شرکت‌های صادرکننده سود بیشتری خواهند برد، زیرا با توجه به عدم تغییر هزینه‌های این شرکت‌ها، افزایش نرخ ارز به طور تصاعدی سودآوری شرکت‌ها را بالا می‌برد که این مساله می‌تواند جهش قیمت سهام را در میان مدت به میزانی به مراتب بیشتر از تغییر نرخ ارز به همراه داشته باشد.

 - شروین شهریاری: معامله‌گران بورس تهران در روز گذشته تحت تاثیر فضای انتظار برای انتشار گزارش‌های شش ماهه و به تعویق انداختن تصمیمات سرمایه‌گذاری خود شاهد جوی راکد و ضعیف در فضای معاملات بودند که در نهایت به کاهش 16/0درصدی شاخص کل منجر شد.

در بازار دیروز، افت انگیزه سرمایه‌گذاران در کلیه گروه‌های سهام مشهود بود به نحوی که حتی سهام پیش‌روی چند روز قبل نظیر گروه تجهیزات و بانکداری نیز در لیست نوسات قرمز رنگ قرار داشتند.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران در انتظار بازگشایی بازارهای بین‌المللی در روز جاری هستند که با توجه به رویدادهای پایان هفته می‌تواند در بردارنده تحولات مهمی باشد. در همین راستا، رییس بانک مرکزی اروپا، «‍ژان کلود تریشه» که آخرین روزهای خود در سمت مزبور را سپری می‌کند، در یک کنفرانس خبری از تصمیمات مهمی برای مواجهه با بحران اقتصادی پرده برداشت.
به گفته وی، با وجود آنکه نرخ بهره در مقطع کنونی کاهش نخواهد یافت، اما بانک مرکزی اروپا برنامه ای را تصویب کرده است که به مقدار نامحدود در پشتیبانی از بانکهای مشکل‌دار به آنها اعتبار اعطا کند. تریشه با وجود سماجت خبرنگاران برای اعلام رقم چندین بار تاکید کرد که بانک مرکزی اروپا محدودیت یا سقفی برای برنامه حمایتی خود در نظر نگرفته است. در رویدادی دیگر، بانک مرکزی انگلستان نیز یک برنامه 75 میلیارد پوندی برای تزریق به اقتصاد و خرید اوراق قرضه را اعلام کرده است.
تلفیق دو تصمیم مزبور که به نوعی راه از پیش رفته ایالات متحده در دو بسته انبساطی اخیر را در اذهان تداعی می‌کند، چشم انداز رشد بیشتر نقدینگی و افزایش حمایت‌های دولتی از اقتصاد را ایجاد کرده است؛ رویکردی که واکنش قبلی بازارها به آن طی دو سال گذشته تضعیف ارزهای کاغذی و رشد قیمت دارایی‌ها (سهام، مواد خام و فلزات) بوده است، بدون آنکه بهبود جدی در وضعیت واقعی اقتصاد ایجاد شود.
در هر حال تصمیمات مزبور انتظار برای بازگشت آرامش به بازارهای جهانی را ایجاد کرده است که می‌تواند برای سهامداران بورس تهران و شرکت‌های تولید کننده مواد اولیه در کشور نیز در کوتاه‌مدت خبر خوشی باشد. در رویدادهای مربوط به بازار سهام، دیروز معامله‌گران در کمال شگفتی با صف فروش بیمه تازه وارد نوین در بازار پایه فرابورس مواجه شدند. به نظر می‌رسد تعجیل سهامداران خرد شرکت برای واگذاری سهام در کنار فقدان حمایت سهامدار عمده، ایجاد‌کننده شرایط مزبور باشد.
این رویداد بار دیگر ضرورت تغییر وضعیت کنونی بازگشایی نمادها و عرضه‌های اولیه و لزوم ایجاد یک مکانیزم کارآمد و جدید را نزد مسوولان بازار سرمایه خاطر نشان می‌سازد. در گروه واسطه گری‌های مالی، آگهی بلوک حدود 16 درصدی سرمایه‌گذاری ملی متعلق گروه سپه، وضعیت این شرکت سرمایه‌گذاری را در موقعیت حساسی قرار داده است. در همین حال بلوک 19 درصدی گروه بهمن در «ونیکی» امروز در قیمت 219 تومان در حالی روی تابلو می‌رود که شایعات ضد و نقیضی از انجام و یا عدم انجام این معامله به گوش می‌رشد.
در صورت تحقق معامله در قیمت پایه، گروه بهمن در موقعیت تعدیل بیش از 35 درصدی پیش‌بینی سود سال جاری قرار می‌گیرد که می‌تواند سود هر سهم شرکت را به بیش از 700 ریال برساند. در همین گروه، گزارش شش ماهه سرمایه‌گذاری گروه صنایع بهشهر که با پوشش بیش از 45 تومانی سود هر سهم همراه بود این سهم را از صف فروش به صف خرید رساند. باید توجه داشت به واسطه ماهیت فعالیت سرمایه‌گذاری این شرکت و دریافت سود سهام بانک اقتصاد نوین (که بخش عمده پرتفولیوی شرکت را تشکیل می‌دهد) در نیمه نخست سال، طبیعتا انتظار پوشش درآمد در شش ماهه دوم به میزان به مراتب کمتری مهیا است.
در تحولی دیگر، سهامداران با توجه به انتشار گزارش صورت وضعیت پرتفولیوی شرکت سرمایه‌گذاری صنعت و معدن در انتظار تعدیل قابل ملاحظه پیش‌بینی درآمد هر سهم برای سال مالی قبل (منتهی به 31 شهریور 90) از محل افزایش درآمد حاصل از خرید و فروش سهام و نیز بازگشت ذخایر کاهش ارزش سرمایه‌گذاری هستند.
در گروه تجهیزات، یک گزارش شفاف سازی دیگر از سوی آذرآب منتشر شد که بر مبنای آن «فاذر» موفق به انعقاد 6 فقره قرارداد فروش محصولات به مبلغ 126 میلیارد ریال در بخش‌های بویلر و راکتور شده است. طبق معمول روند گزارش‌های شفاف سازی شرکت اعلام کرده که با توجه به پیش بینی زمانبندی تامین مواد و تجهیزات، این قرارداد تاثیری بر عایدی پیش بینی شده هر سهم در سال 90 ندارد. در صنعت فلزات و معدنی نیز اکثر سهام این گروه از جمله سنگ‌آهنی‌ها، مس و فولادسازان در روند منفی قرار داشتند.
در این گروه، مس کاتدی دیروز در بورس کالا در قیمت 81365 ریال در هر کیلو عرضه شد و به فروش رفت که از لحاظ کردن قیمت دلار میانگین دولتی و آزاد در قیمت گذاری محصولات داخلی مطابق وعده قبلی مدیر عامل شرکت حکایت دارد. در همین راستا، جنگ بانک مرکزی با خریداران ارز در بازار غیررسمی به نحو فشرده ای ادامه دارد؛ رقابتی که البته تا‌کنون با مقاومت خریداران موجب شکست سطح مقاومت 1200 تومانی و افت بیشتر قیمت دلار از سطح مزبور نشده است.
در مجموع بازار دیروز، فضایی راکد و توام با احتیاط سرمایه‌گذاران را به نمایش گذاشت که طی آن شاخص کل با افت 43 واحدی مواجه شد. حجم معاملات نیز در حد 395 میلیارد ریال رقم خورد که نشان از کاهش سطح فعالیت در بین معامله‌گران دارد.